موننسين

باکتری های شکمبه در یک محیط بی هوازی قرار دارند و با  تخمیر کربوهیدارت ها و پروتئین های غذایی ، انرژی و مواد مغذی مورد نیاز خود را بدست می آورند .
برخی از محصولات حاصل از تخمیر شکمبه ای شامل اسید های چرب فرارو پروتئین های میکروبی بعنوان اصلی ترین ماده مغذی دام محسوب میشود . در مقابل دیگر محصولات تخمیری شکمبه ای مانند متان ، آمونیاک و گرما می تواند به مقدار کمتری انرژی در اختیار دام قرار دهند و بیشتر به شکل غیر قابل استفاده به محیط وارد میشوند .
باکتری های گرم مثبت موجود در شکمبه محصولاتی نظیر استات ، بوتیرات ، لاکتات هیدروژن و آمونیاک تولید می کنند .
باکتریهای گرم منفی موجود در شکمبه محصولاتی نظیر پروپیونات و سوکسینات تولید می کنند . پروپیونات یکی از پیش سازهای اصلی گلوکز می باشد .

محرک های رشد
باعث بهبود رشد یا تولید از نظر کمی و کیفی می شوند و ضریب تبدیل غذایی را بهبود می بخشند و باعث می شوند دام از اجزای غذایی گرانقیمت مانند پروتئین بهتر استفاده کند .

محرک های رشد دو نوع هستند :
1.عوامل ضد باکتریایی ( آنتی بیوتیک )
2.هورمون ها و آنبولیک ها

محرک های رشد یا بصورت افزودنی غذایی و یا بصورت ایمپلنت های زیر پوستی استفاده می شوند.
بر خلاف محرک های رشد هورمونی ، افزودنی های غذایی اثر مضری بر تکامل جنسی دامها ندارند .

افزودنی های غذایی 2 نوع  می باشند :

یونوفرها

غیر یونوفرها

یونوفرها طبقه ای از آنتی بیوتیک ها هستند که نامشان از شیوه عمل آنها در تاثیرات متقابل با یون های فلزی و طرز قرار گرفتن بعنوان ناقل توسط یون هایی که میتوانند  از غشاها عبور کنند مشتق شده است . ( مکانیسم اصلی اثر یونوفرها  ، ایجاد تغییر در انتقال یون ها از غشاهای سلولی است )
یونوفرها برای بسیاری از باکتریها و قارچ ها و میکروارگانیسمها سمی و کشنده می باشند .
سمیت این ترکیبات بدلیل نفوذ آنها به غشاء سلولی باعث بهم زدن سیستم پمپ سدیم –پتاسیم و پمپ هیدروژن شده و سبب ماندگاری بیشتر کاتیون ها داخل سلول و افزایش PH آنها می شود که منجر به کاهش فعالیت و یا مرگ باکتریها میشوند .

حساسیت انواع  باکتریها به یونوفرها متفاوت است .
باکتریهای گرم منفی مانع از نفوذ یونوفرها به داخل خود می شوند و نسبت به یونوفرها مقاوم هستند .
در عوض باکتریهای گرم مثبت حساسیت زیادی به یونوفرها دارند وبه سرعت در مقابل آنها از بین میروند .

بنابراین یونوفرها بطور انتخابی بدلیل تفاوت موجود در ساختار دیواره سلولی باکتریها ، سبب مهار فعالیت باکتریهای گرم مثبت در مقابل باکتریهای گرم منفی می شوند.

ترکیبات یونوفری که در تغذیه دامها مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از :

1.  موننسین (رومنسین ) : قابلیت امتزاج با مونو والان ها ( کاتیونهای تک ظرفیتی) را دارد.

2.  لازالوسید : قابلیت امتزاج با پلی والان ها ( کاتیونهای چند ظرفیتی) را دارد.

3.  قاسالینو مایسین : بلیت امتزاج با پلی والان ها ( کاتیونهای چند ظرفیتی) را دارد.

که عمدتا از موننسین به عنوان افزودنی خوراکی در تغذیه دام استفاده میشود .

موننسین
موننسین یونوفری است که به طور طبیعی توسط گونه باکتریایی استرپتومایسیس ساینو موننسین تولید می شود . موننسین با اتصال به غشاء سلولی باکتریها سبب افزایش نفوذپذیری غشاء به یونهای هیدروژنی میشود . بنابراین موجب خروج یونهای پتاسیم از سلول و ورود یونهای هیدروژن به داخل سلول خواهد شد.
در چنین شرایطی سلول جهت مقابله با غلظت افزایش یافته یونهای هیدروژنی در داخل خود با استفاده از مکانیسم انتقال فعال (صرف انرژی) و انتقال غیر فعال ( از طریق ورود سدیم به داخل سلول و تعویض آن با هیدروژن ) به دفع یونهای هیدروژنی اضافی به خارج از خود اقدام می کند .
صرف انرژی بیش از حد برای دفع یونهای اضافی هیدروژن به خارج از سلول باعث کاهش رشد باکتری و یا مرگ آن میشود .
از آنجایی که باکتری های گرم منفی دارای غشاهای خارج سلولی مقاومی نسبت به یونوفرها می باشند در نتیجه موننسین با از بین بردن باکتریهای گرم مثبت و دگرگون ساختن جمعیت میکروبی شکمبه به نفع باکتریهای گرم منفی ، باعث بالا بردن نسبت پروپیونات  به استات در شکمبه میشود که در اثر آن تولید متان در شکمبه کاهش می یابد و با تغییر شرایط تخمیر شکمبه ای و با افزایش انرژی شرایط بهتری را برای دامها فراهم می کند .

پروپیونات ها یکی از پیش سازهای اصلی برای گلوکونئوژنز می باشند . در نتیجه افزایش پروپیونات در شکمبه ، گلوکز بیشتری برای سنتز لاکتوز و افزایش حجم شیر در غدد پستانی در دسترس قرار می گیرد  که باعث افزایش عملکرد تولید شیر میشود .

اثر ضد کتوزی موننسین

در طی مرحله انتقال در انتهای آبستنی ( 21 روز مانده به زایمان ) تا اوایل شیردهی ( 21 روز بعد از زایمان ) ، به علت رشد بیش از حد جنین و نیاز دام برای تولید ، نیاز به انرژی و گلوکز به شدت افزایش می یابد . در طی این 42 روز مصرف گلوکز در گاوهای هلشتاین از 1000 تا 1100 گرم در روز به 2500 گرم در روز افزایش خواهد یافت .

در اوایل شیردهی ، میزان ماده خشک مصرفی جهت تولید و نگهداری دام کفایت نمی کند و در نتیجه دام در ( بالانس منفی انرژی ) قرار می گیرد.
جهت جبران این کمبود ، اسیدهای چرب زنجیر بلند از بافت چربی تجزیه شده و به کبد رفته و اکسیده می شود و باعث تولید اجسام کتونی شده که منجر به بیماری کتوز و سندرم کبد چرب میگردد.

افزودن موننسین در اوایل دوره شیردهی ، به دلیل تولید بیشتر پروپیونات در شکمبه و تقویت فرآیند گلوکونئوژنیک میتواند انرژی و گلوکز بیشتری را در دسترس دام قرار دهد واز بیماری کتوز و کبد چرب پیشگیری نماید و باعث تعدیل بالانس منفی انرژی در گاوهای تازه زا شود .

موننسین با تحریک فرآیند گلیکونئوژنز و همچنین از طریق جلوگیری از دفع انرژی خام جیره بصورت متان ، سبب بهبود متابولیسم انرژی در بدن دام می شود .

اثر موننسین بر متابولیسم نیتروژن
در شکمبه فعالیت باکتری های پروتئولیتیک و مرگ آنها ، باعث می شود که بخش قابل توجهی از پروتئین خام جیره بدون تجزیه شدن از شکمبه عبور کرده و در پروسه هضم آنزیمی شیردان و روده باریک قرار گیرد .
به عبارت دیگر یونوفرها باعث عبوری شدن پروتئین و اسیدهای آمینه می شوند که در نتیجه آن میزان جذب اسیدهای آمینه افزایش می یابد و باعث  بهبود متابولیسم انرژی در بدن گاو می شود.

تاثیر موننسین بر اسیدوز
استفاده ناگهانی از جیره با نشاسته بالا باعث افزایش تولید اسید لاکتیک و کاهش PH شکمبه  می شود که در نهایت منجر به اسیدوز لاکتیکی می گردد . که باعث افت تولید و تغییر درصد چربی شیر می شود .

باکتریهای تولید کننده اسید لاکتیک نسبت به یونوفرها حساس می باشند . در نتیجه استفاده از موننسین و کاهش جمعیت لاکتوباسیل ها در شکمبه خطر ابتلا به اسیدوز کاهش می یابد .

معایب مصرف موننسین
در گاوهای شکم اول ممکن است باعث افزایش ادم پستان و افزایش تعداد تلقیح به ازای هر آبستنی گردد .
در گاوهای چند شکم زا با تغذیه موننسین این مشکلات ایجاد نمی شود .
موننسین گاهی اوقات باعث افت چربی شیر می گردد که علت آن افزایش نسبت مولی اسید پروپیونیک و کاهش نسبت مولی اسید استیک در شکمبه می باشد.
تاثیر موننسین بر چربی شیر متغیر است . کاهش درصد چربی شیر ممکن است تحت تاثیر فاکتورهای غذایی  قرار داشته باشد .
عدم تامین مقدار مطلوب فیبر موثر در جیره غذایی گاوهای شیری ، افت درصد چربی شیر را به همراه خواهد داشت . که در صورت تامین فیبر موثر مورد نیاز ، این کاهش به حداقل می رسد .
مصرف بیش از حد یونوفرها باعث مسمومیت می شود . در صورت مصرف یونوفرها همزمان با دیگر داروها ، متابولیسم و دفع آنها از بدن مختل می شود . این روند باعث افزایش غلظت یونوفرها در بافتها شده و خطر مسمومیت را افزایش می دهد .
هیچ پادزهری برای مسمومیت با  یونوفرها وجود ندارد . خوراندن روغنهای معدنی در ابتدای مسمومیت می تواند به خارج کردن موننسین باقیمانده در دستگاه گوارش کمک کند .
سرم تراپی هم موثر است .
مصرف موننسین در اسب و تک سمی ها کشنده می باشد .
از مصرف همزمان موننسین با تیامولین خودداری می شود .

مزایا و اثرات استفاده از موننسین
بهبود ضریب تبدیل غذایی
افزایش وزن روزانه
بلوغ زودتر تلیسه ها
افزایش تولید شیر حداقل 1 لیتر در روز
افزایش تولید اسید پروپیونیک و کاهش تولید اسید استیک در شکمبه
کاهش تولید متان و بهبود فرآیند تخمیر در شکمبه
کاهش تجزیه پروتئین در شکمبه و عبور بیشتر برای هضم شدن در روده ها
استفاده بهینه از پروتئین جیره خصوصا در دامهایی که با پروتئین کم یا متوسط تغذیه میشوند
اثر بر میکروبهای گرم مثبت
کاهش اسیدوز
پیشگیری از کتوز و کنترل نفخ
صرف در دوره قبل از زایمان سبب بهبود بالانس منفی انرژی در دوره بعد از زایمان میشود .

بهترین دز مصرف : 300 تا 350 میلی گرم (30 تا 35 گرم ) در روز می باشد .

موننسین تا 3 ماه پس از مخلوط شدن با خوراک خاصیت خود را حفظ کرده و قابل استفاده می باشد .

موننسین باعث تغییر مطلوب جمعیت شکمبه یعنی تولید اسید پروپیونیک بیشتر نسبت به اسید استیک و اسید بوتیریک می گردد . که این تغییرات سنتز گلوکز و بهره وری انرژی قابل سوخت و ساز را بهبود می بخشد .
استراتژی های کاربرد  موننسین در خوراک گاوهای شیری در گله های مختلف متفاوت است . بنابراین مصرف آن باید بر اساس اهداف مدیریتی واحد گاوداری در نظر گرفته شود .
موننسین هیچ ماندگاری و اثری در گوشت و شیر ندارد .
در گاوهای گوشتی تولید اسید پروپیونیک را که انرژی بیشتری نسبت به اسید استیک و اسید بوتیریک دارد افزایش داده و بدین طریق کارآیی رشد را حدود 10 تا 15 درصد بالا میبرد .
در نشخوار کنندگان بر فرآیند تخمیر در شکمبه و ضریب تبدیل غذایی تاثیر داشته و باعث میشود که نسبت اسیدهای چرب فرار شکمبه تغییر کرده و پروپیونات بیسشتر و استات کمتری تولید شود و در عین حال گاز متان نیز کاهش می یابد .

مطالب مرتبط :

بسته آموزش پرورش گاو گوشتی

بسته آموزش پرورش گاو شیرده

تغذيه گاوهاي پرواري با محتويات بستر طيور گوشتي

اسيدوز شکمبه

راههای مقابله با استرس گرمایی در دام

سموم قارچی و توکسین بایندر ها

طاعون گاوی

منبع :

آرین دام البرز