در چنین وضعی زنبور دار نباید جمعیت ها را به حال خودشان رها كند. بهتر است آنها را وسیله مخلوطی از شكر و عسل و آب یا خمیر شیرین هر شب تغذیه نماید تا نه تنها بی غذا نمانند و از گرسنگی و بیكاری صدمه ببینند بلكه مانع آن گردد كه ملكه كم شدن شهد آوردن كارگران را حس كرده و تخمگذاریش را كم و در صورت طویل بودن مدت آن حتی قطع كند.

ازدیاد تدریجی و مرتب تعداد زنبورها در جمعیت و كندو و اغلب كار را به جایی می رساند كه سطح همه شانهای موجوده پر از زنبور عسل گردد و زنبور دار باید جای تازه برای زیست آنها و ملكه برای تخمگذاریش بدهد تا به فكر بچه دادن نیفتند. چون بچه دادن همیشه باعث كم شدن محصول عسل سالیانه جمعیت می گردد. بهتر است به كندو دیواره بدهد تا زنبورها مشغول فعالیت شوند و از بچه دادن صرف نظر نمایند بیكاری در بهار همیشه جمعیت را به فكر بچه دادن می اندازد. یكباره آویزان كردن چندین دیواره یا شان در داخل كندو اشتباه است. هر چند روز 1 الی 2 دیواره یا شان بعد از آخرین قابی كه لارو سرپوشیده دارد باید آویزان نمود. به طور مثال هرگاه جمعیت در پاییز روی 6 قاب تنگ شده بود می توان به وی 2 دیواره یا 2 شان بافته شده خالی و یا 2 شان بافته شده كه داخلش هم كمی عسل از پاییز باقی مانده باشد داد. اگر روی دیواره ها كمی شربت پاشیده و فورا داخل كندو آویزان شوند اثرش خیلی بهتر خواهد بود زنبور عسل ها آنها را زودتر قبول كرده و فعالیت را رویشان فوری شروع می نمایند. پس از یك هفته همین كار را می توان تكرار كرد.

شانهایی را كه زنبورها در سال قبل بافته اند ولی ملكه حتی یك بار هم داخل سلولهایش تخم ریزی نكرده است را ملكه در فروردین ماه با زحمت و اكراه قبول كرده داخلشان تخم می گذارد. بهتر است آنها را در ماه های بعد داخل كندو آویزان كرد. دیواره ها را تنها زمانی داخل كندو آویزان می كنند كه جمعیت موم سازی را بطور جدی شروع كرده باشد و این تقریبا هنگامی است كه شكوفه های آلبالو ریخته باشد و به دنبال هم انتظار شكفتن مقدار زیادی گل در بین باشد و گرنه آنها را نخواهند بافت.

باز كردن كندو برای دیدن ملكه یا وضع تخمگذاریش در فروردین ماه به جمعیت صدمه می زند. چون باعث از دست رفتن گرمای داخلی و سرد شدن كندو گشته و پس از بستن آن زنبورها باید كلی عسل مصرف كرده و زحمت بكشند تا گرمای داخلی را دوباره به 35 درجه برسانند و لاروها تلف نگردند. زنبور دار با تجربه تقریبا تمام اوضاع داخلی كندویش را با نگاه و دقت كردن به سوراخ پرواز كندو طرز رفت و آمد زنبورها تشخیص می دهد. حمل گرده گل به وسیله زنبورها به داخل كندو برایش دلیل كافی بر وجود تخم و لارو و همچنین زنده بودن ملكه می باشد. بنابراین باز كردن كندو برای مطمئن شدن از بودن ملكه دیگر برایش لزومی ندارد.

اوایل بهار جمعیت حساسیت زیادی نسبت به ملكه از خود نشان می دهد. بطوری كه در صورت باز كردن كندو اغلب از ترس از دست دادن ملكه و یا تلف شدنش زنبورها دور ملكه گلوله مانند جمع شده و ملكه را سخت در وسط گلوله می گیرند تا خطری متوجه اش نشود و درست در همین وضع ملكه را در وسط گلوله خفه می كنند.  یعنی از شدت محبت آن را می كشند. نتیجه می گیریم كه در فروردین ماه ضرر باز كردن كندو خیلی بیشتر از نفع آن است و این كار را تنها برای آویزان كردن شانهای خالی و یا دیوارها به داخل كندو باید محدود كرد.

بررسی هایی كه زنبور دار در ماه های پیش با استفاده از شناسنامه های تك تك جمعیت ها انجام داده تعداد جمعیت هایی را كه در سال گذشته كمتر از حد متوسط زنبورستان عسل آورده اند را معلوم می كند. ملكه های آنها باید در فروردین ماه عوض شوند. اگر ممكن باشد نیمه اول فروردین ماه برای این كار بهتر است تا نیمه دوم آن. ملكه های جمعیت های نیش زن و ناراحت هم در همین ماه عوض می شوند كه حداكثر تا دو ماه بعدش آرام شده و دیگر نیش نخواهند زد. اگر پس از این مدت باز هم به نیش زدن ادامه دهند دلیلش این خواهد بود كه ملكه داده شده را كشته و از لاروهای خودشان ملكه تازه ای تولید نموده اند. در این صورت باید همه شان هایی كه لاروهای سرباز دارند را بیرون آورده در كندوهای دیگر آویزان نمود و از سایر كندوها لاروهای سربسته ولی بدون زنبور عسل داخل كندو آویزان و آن وقت ملكه را عوض كرده و به آن یك ملكه جفتگیری كرده داد. ازدیاد نرهای پر قدرت در صورت تولید ملكه لازم است.

توجه دقیقی به غذای موجوده در كندو داشته باشید. وزن كردن هر 15روز یكبار كمك خوبی به دانستن مقدار تقریبی غذای موجود در كندو است و زنبور دار را از باز كردن كندو  بی نیاز می كند ولی هرگاه هوا نسبتا گرم بود می توان كندو را باز كرده و به سرعت یك بررسی از وضع غذای جمعیت انجام داد و در صورت كمبود، جمعیت را وسیله شربت یا قابهای پر از عسل و یا بالاخره خمیر شیرین تغذیه نمود. جمعیت ضعیف را در اولین فرصت با یك جمعیت قوی متحد نمائید ولی به شرط این كه بیمار نباشد چون در این حال جمعیت قوی را هم بیمار كرده و باعث تلف شدنش می گردد. در بهار جمعیت ها متحد شدن را راحت تر قبول می كنند تا پاییز.

سمپاشی درختان میوه كه معمولا بیش از همه در این ماه اجرا می گردد می تواند صدمات زیادی به زنبورها و زنبور داران بزند. بیشترین سمپاشی در ایران بین همه درختان میوه فعلا در مورد مركبات اجراء شده و اغلب باعث مرگ و میر زنبورها و حتی تمام زنبورهای یك جمعیت در اثر مسمومیت می گردد و بطوریكه در حال حاضر زنبور داران از بردن كندوهایشان به باغ های مركبات اكراه دارند. در این كار همیشه باغدار خیلی بیشتر از زنبور دار زیان می بیند. چون مقدار محصول باغش نصف می شود. درست است كه ساختمان گل های عده ای از مركبات به طریقی است كه تخمدانشان به وسیله گرده های خودشان بارور می گردند و به اصطلاح خودگشن می باشند. در نتیجه نباید برای گرده افشانی به زنبور عسل نیازی داشته باشند ولی بررسی های انجام شده باغ ها اطراف بارسلن ( اسپانیا )  و جزیره سیسیل ( ایتالیا ) نشان می دهند كه باغ هائی كه در آن كندوی زنبور عسل گذاشته شده عملا همیشه محصول خیلی زیادتری داده و به ویژه میوه هایشان بزرگتر و خوشمزه تر بوده اند تا باغ های مركبات بی زنبور. عده ای دیگر از مركبات مثل انواع و اقسام نارنگی های خودگشن نیستند و وجود زنبور عسل در چنین باغ هائی الزامی است تا بتوانند محصول كافی بدهند.

با برنامه ریزی صحیح می توان كار را طوری تنظیم كرد كه نه باغ دار صدمه ای ببیند و نه زنبور دار بدین طریق كه: می دانیم كه دوره گل دادن درختان میوه حدود 15روز است. رعایت زندگی پر ارزش زنبور عسل با سمپاشی نكردن در همین مدت كوتاه هیچ صدمه ای به درختان میوه و میوه ها و باغ دار نمی تواند بزند ولی از طرفی جلو مسمومیت و مرگ و میر زنبورها را می گیرد و از طرف دیگر به آنها امكان گرده افشانی و بالا بردن مقدار محصول باغ را می دهد.

سمپاشی در شكوفه های درختان چه از نظر زنبور داری و چه از نظر باغ داری غلط است و باید قبل از باز شدن گل ها و یا پس از ریختن آنها و تشكیل میوه انجام گیرد. در این حال هم سمپاشی انجام گردیده و هم زنبورها صدمه ندیده اند. زنبورها فقط با گل ها و شكوفه ها سر و كار دارند و از آنها شهد و گرده گل جمع آوری كرده و به كندو می آورند. پس از ریختن گل ها و تشكیل میوه همه روابط بین زنبورها و درختان قطع می گردد.

راه دیگر سمپاشی پس از غروب آفتاب و شبها است كه برایش نمی تواند ایجاد خطری نماید.

آخرین راه قابل توصیه استفاده از سمومی است كه آفات را نابود می كند ولی به زنبور عسل صدمه ای نمی زند. این عده از سموم را هر زمان كه مایل باشید می توانید روی درختان و میوه ها بپاشید و در بازارها به فراوانی وجود دارند. تیودان یكی از آنهاست.

چكیده کارهای زنبور داری در ماه فروردین:

1- فاصله زمانی بین شكوفه 2 نوع از میوه های منطقه اگر زیاد باشد و در این فاصله هیچ نوع گل شهد زائی در منطقه وجود نداشته باشد، باید تنها در همین فاصله زمانی جمعیت ها را با شربت و یا بهتر مخلوطی از شكر و عسل و آب به نسبت مساوی تغذیه نمود تا ملكه از فعالیت تخمگذاری روزانه اش نكاهد و جمعیت ها به دلیل بیكاری به فكر بچه دادن نیفتند.

2- دیواره ها را داخل كندوهای قوی آویزان كنید تا زنبورها آنها را ببافند.

3- از باز كردن بی جهت كندوها خودداری نمائید. تنها زمانی كندو را باز كنید كه واقعا لازم باشد.

4- با دقت در سوراخ پرواز می توانید از وضع داخلی كندو آگاه شوید. مثلا هرگاه زنبورها شهد و به ویژه گرده گل به كندو حمل نمایند در این حال جمعیت هم ملكه دارد و هم تخم و لارو. بنابراین همه چیز در داخل كندو حالت عادی دارد و جای نگرانی نیست.

5- فروردین ماه بهترین زمان برای تعویض ملكه است و زنبورها ملكه تازه را تقریبا بدون درد سر قبول می كنند.

6- در صورت كمبود عسل در كندو جمعیت باید حتما تغذیه شود.

7- مواظب سمپاشی نا بهنگام شكوفه های درختان میوه باشید. از باغ داران بخواهند كه تنها در 10 الی 15 روزی كه درختان میوه شكوفه دارند سمپاشی نكنند و یا اقلا قواعد سمپاشی را رعایت نمایند.

8- روی كندوهائی كه جمعیت آنها فوق العاده قوی هستند یك نیم طبقه یا یك طبقه كامل بگذارید.

کارهای زنبور داری در ماه اردیبهشت

زنبورداري در ارديبهشت ماه

در زنبور داری اردیبهشت ماه معمولا بهترین ماه سال می باشد چون جمعیت در این ماه به حداكثر قدرت سالیانه اش رسیده است. البته به شرط اینكه اولا هوای بد ماههای پیش مانع رشد طبیعی آنها نشده و ثانیا زنبور دار تمام نیازهای جمعیت را هر یك به موقع خود و به حد كافی برآورده باشد.

در صورت خوب و صحیح كنار آمدن با زنبورها ممكن است جمعیت حتی در اواخر فروردین به حداكثر قدرت سالیانه اش برسد و هر دو طرف همه 10 قابهای كندو پر از زنبور عسل گردد و به قول معروف ( جای سوزن انداختن برایشان باقی نماند ) .در این وقت زمان گرفتن مهمترین تصمیم در زندگی جمعیت فرا رسیده است و آن اینكه اطاق عسل را روی كندو بگذارد و به اصطلاح به آن طبقه دوم بدهد.

اطاق عسل اگر نیم طبقه باشد می توان آن را با شانهای نیم طبقه پر كرد. برای این كار نخست روی هر قاب مقداری شربت كه از مخلوط كردن 2 لیتر آب گرم و یك كیلو گرم شكر و یك كیلو عسل تهیه شده پاشیده در نیم طبقه آویزان و نیم طبقه را فوری روی كندو گذاشت. اگر پنجره ملكه در اختیار باشد آن را بین طبقه پایین و اطاق عسل می گذارند تا ملكه نتواند به اطاق عسل راه یابد.

هرگاه اطاق عسل یك طبقه باشد در این حال به طریق دیگر عمل می شود و آن اینكه: سه قاب با لاروهای سرپوشیده و همه زنبورهایی كه رویشان نشسته اند ولی بدون ملكه به اطاق عسل یعنی طبقه بالا و درست بالای همان شانهائی كه در طبقه پایین شانهای پر از لارو قرار دارند انتقال می یابند. آنگاه همه شانهای طبقه پایین را به یك سمت فشار داده و جای خالی را با دیواره پر نموده و پنجره ملكه بین دو طبقه گذاشته می شود. به كندو  چه نیم طبقه داده شود و چه یك طبقه كامل روی قابهای بالا یا زیر سقف همیشه یك پارچه كتانی دولا پهن می نمایند تا به زنبورها در گرم كردن كندویشان كمك شود.

زود گذاشتن اطاق عسل یعنی زمانی كه هنوز جمعیت به اندازه كافی قوی نشده باشد به زنبورها صدمه می زند چون :

اولا: گرم كردن تمام دو طبقه كندو برایشان مشكل است و باعث كمتر شدن تعداد تخمهائی كه ملكه در روز می گذارد می گردد.

ثانیا: در صورت سرد شدن غیر منتظره و ناگهانی هوا زنبورها دوباره به خوشه می روند. در نتیجه تمام لاروئی كه خارج از خوشه قرار دارند از سرما می میرند و متعفن می شوند.

دیر گذاشتن آن نیز خود خطائی دیگر می باشد چه جمعیت به دلیل تنگ شدن جا و زیاد بودن نسبی تعداد زنبورها خود را برای بچه دادن آماده می نماید و بچه دادن همیشه نتیجه اش ضعیف شدن جمعیت است زیرا در این كار یك جمعیت قوی و بار آور تبدیل به دو یا چند جمعیت ضعیف می گردد كه وظیفه اصلی هر یك از آنها تقویت داخلی خودشان می باشد و تمام شهد و عسلی را كه می آورند به ناچار باید صرف تغذیه خود و لاروهایشان كنند تا قوی گردند و معمولا زمانی قوی می شوند كه دیگر گلی در طبیعت وجود ندارد تا شهدش را به صورت عسل تحویل زنبور دار دهند. بدین طریق ملاحظه می گردد كه جمعیتی كه بچه داد آن سال عسلی نمی تواند بیاورد و اگر هم بیاورد مقدارش ناچیز خواهد بود.

هنگام دادن اطاق عسل به كندو ممكن است با شانهائی كه از طبقه پایین به اطاق عسل منتقل شده برحسب اتفاق ملكه نیز به آنجا انتقال یافته باشد. كنترل دقیق در این زمان كار مشكلی است بخصوص اگر تعداد كندوها مثلا 100 عدد و یا بیشتر باشد كه به وقت خیلی زیادی نیاز دارد. برای رفع این اشكال یك كنترل اطاق عسل 15 روز پس از گذاشتن آن توصیه می شود. وجود لاروهای سرپوشیده در این تاریخ در اطاق عسل دلیل بر بودن ملكه در اطاق عسل است كه باید آن را پیدا و به طبقه پایین انتقال داد. در اغلب استانهای مركزی و شمالی كشور ما اردیبهشت ماه زمان بچه دادن جمعیت ها هم هست. زنبور دار باید ازدیاد جمعیت هایش را به همان تعدادی كه در پاییز و زمستان از دست داده محدود كند مگر آنكه خود تصمیم به ازدیاد جمعیت های زنبورستان گرفته باشد.

در بررسی داخلی كندوها اگر به جمعیتی برخورد كه روی شانهایش چند سلول ملكه با لارو و یا سلولهای ملكه سربسته وجود داشت در این حال برای جلوگیری از بچه دادن آن جمعیت دیر شده و حتما بچه خواهد داد. بهتر است هر چه زودتر از آن یك بچه مصنوعی بگیرد. هرگاه جمعیت را به حال خودش بگذارد پس از چند روز بچه طبیعی خواهد داد. در اینجا بدی كار در این است كه معلوم نیست آیا بچه طبیعی در زمین یا باغ یا خانه خودش فرود خواهد آمد یا در باغ همسایه كه اغلب همسایه ها حاضر به پس دادن بچه نخواهند شد. با گرفتن بچه مصنوعی این خطر كاملا رفع می گردد. وجود سلول های سر باز ملكه تنها زمانی معرف میل جمعیت به بچه دادن است كه داخل آنها لارو هم باشد. ساختن سلول های خالی ملكه در روی شانها به هیچ وجه نشان دهنده علاقه اشان به بچه دادن نیست چون اغلب زنبورها به طور غریزی این كار را می كنند حتی زمانیكه جمعیت خیلی ضعیف است و كوچكترین استعدادی برای بچه دادن هم ندارند. اگر بچه طبیعی تولید و در نزدیكی زنبورستان روی شاخه ای آویزان شده چیزی را كه زنبور دار باید بداند و به آن عمل كند اینست كه پس از گرفتن آن در سه روز اول به آن نه عسل بدهند و نه اینكه آن را تغذیه كند. زنبورها هنگام بچه دادن و قبل از خروج از كندو تمام كیسه ذخیره شان را پر از عسل می نمایند. و این مقدار عسل برای تغذیه سه روز اولشان كافی است. هرگاه پس از گرفتن بچه به خیال خوش خدمتی و جلب زنبورها فوری شربت یا عسل در اختیار جمعیت گذاشته شود خیلی از مواقع بچه كندو را ترك و فرار می كند و این كار خطا است.

یبوست در این ماه بین زنبورهای جوان زیاد است. بیماری های دیگری وجود دارند كه علائمی شبیه یبوست دارند ولی در فروردین و اردیبهشت و اوایل خرداد به محض دیدن علائم مذكور زنبور دار باید اول به فكر یبوست بیفتد. یبوست بیماری نیست تنها یك عارضه است كه در زنبورهای جوانی كه قادر به پرواز و تهیه آب نیستند. بدلیل زیاده روی در خوردن گرده های گل بوجود می آید و باید با همان روشی كه در فصل بیماری ها گفته شد مبارزه كرد. در صورت ضعیف بودن جمعیت و یا فراموشی كه ملكه بعضی از جمعیت ها تا كنون عوض نشده باشند. هنوز هم موقیعت برای این كار خوب است مشروط بر این كه در طبیعت به اندازه كافی شكوفه و گل باشد.

چكیده کار های زنبور داری در ماه اردیبهشت:

1- در اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد جمعیت معمولا به حداكثر قدرت سالیانه اش می رسد.

2- اردیبهشت ماه زمان بچه دادن جمعیت ها در اغلب نقاط كشور است. جمعیت ها معمولا پس از پایان گل درختان اقاقیا بچه دادن را شروع می نمایند. از تمام عواملی كه مانع بچه دادن بی رویه می گردند استفاده باید كرد.

3- بدلیل فراوانی گرده گل در این ماه زنبورهای جوان می تواند گرفتار یبوست گردند.

4- در صورت نیاز ملكه را عوض كنید.

5- روی كندوهائی كه جمعیت آنها قوی هستند ( 9 الی 10 قاب پر از زنبور دارند ) اطاق عسل یا طبقه دوم ( یك طبقه یا نیم طبقه ) بگذارید.

6- با گذاشتن یك پارچه كتانی دو لا به جمعیت در گرم كردن كندویشان كمك كنید.

قسمت دوم