آموزش زنبور داری در 6 ماه اول سال (خرداد تا شهریور ماه) (2)

کارهای زنبور داری در ماه خرداد


خرداد ماه هم زمان دادن بچه های طبیعی در مناطق نسبتا سرد كشور ماست و هنوز عطش جمعیت ها برای تولید مثل و بچه دادنشان كاملا رفع نشده است. در نقاط گرم و حتی معتدل تنها برحسب اتفاق ممكن است در این ماه بچه بدهند مگر آنكه جمعیت ها فروردین و اردیبهشت پر باران و یا سردی را گذرانده و تا كنون به دلیل سرمای غیر طبیعی هوا و یا باران های طویل المده موفق به بچه دادن نشده باشند. در این حال اگر زنبور دار به كمكشان نرسیده و از آنها بچه های مصنوعی نگیرد به محض مساعد شدن هوا جمعیت منفجر می گردند یعنی در مدتی كوتاه آنقدر بچه می دهند كه زنبور دار را خسته می كنند. سالهائی كه با فروردین ماه سرد و پر باران شروع شده باشد معمولا سال های پر بچه و نسبتا كم عسلند. هرگاه اردیبهشت ماه هم سرما ادامه داشته باشد باز تعداد بچه ها بیشتر و مقدار عسل كمتر خواهد بود.

كمبود عسل را با چند مهاجرت برنامه ریزی شده تا اندازه ای می توان جبران نمود. ازدیاد جمعیت ها به تعداد محدود برای جبران و جانشین كردن جمعیت های تلف شده در جریان پاییز و زمستان گذشته لازم است. تنها از ازیاد بی رویه و برنامه ریزی نشده باید جلوگیری كرد تا سطح محصول عسل سالیانه زنبورستان پایین نیاید.

زنبور داری كه در جریان سال جمعیت هایش را خوب و طبق اصول نگهداری كرده به طوری كه در اوایل فروردین قوی شده باشند باید بتواند در این ماه محصول عسل اصلی سالیانه اش را برداشت نماید. در صورت مهاجرت دادن متعدد كندوها چند با دیگر هم می تواند از كندوهایش عسل بگیرد اما معمولا بیشترین مقدار محصول مربوط به خرداد ماه و یا حداكثر اوایل تیر ماه می باشد.

برداشت عسل با دست غیر بهداشتی بوده و امروزه در كشور ما كمتر از سابق رایج است. گو اینكه هیچ میكروب و یا ویروسی نمی تواند داخل عسل زندگی كند ولی باز رعایت بهداشت و پاكیزگی عسل لازم است. استفاده از اكستراكتور برقی و در نقاطی كه هنوز هم برق ندارد بهره برداری از اكستراكتور دستی كار عسل گیری را كلی آسان و ساده می كند.

برداشت عسل نارس پس از مدت كوتاهی باعث ترشیده شدنش در اثر تخمیر می گردد باید از آن خودداری كرد. برای تشخیص كافی است قاب عسل را كج گرفته ضربه ای به آن وارد كرد هرگاه چند قطره از آن به خارج ریخت عسل نارس است و باید به كندو برگردد تا زنبورها رویش كار كرده آن را برسانند. باز بودن سرسلول های عسل در شان به هیچ وجه معرف نارس بودن عسل نیست.

فروش عسل در قاب و یا با شان صحیح نیست چون بهای موم چند برابر بهای عسل است و زنبور دار در این معامله ضرر می كند. خریدار هم عسل را خورده و مومش را دور می ریزد. در صورتی كه در كشورمان به موم سخت نیاز داریم و سالیانه مقداری از خارج وارد می كنیم.

اگر هنوز انتظار یك دوره گلدهی فراوان از گل های عسل خیز وجود دارد بهتر است 2 قاب تنها با لارو سرپوشیده را از اطاق پایین همراه زنبورهایش ولی بدون ملكه به اطاق عسل انتقال داد و به جایشان 2 دیواره در اطاق پایین وسط جمعیت آویزان نمود. تجربه به ما آموخته است كه هرگاه دو طرف دیواره كمی عسل مالیده شود و یا شربتی كه از 2 لیتر آب یك كیلو عسل و یك كیلو شكر درست شده پاشیده شود زنبورها زودتر آن را ساخته و تبدیل به شان می نمایند.

در این ماه بهتر از هر زمان دیگر می توان قدرت تخمگذاری ملكه را بررسی كرد. چون معمولا در همین ماه به حداكثر تخمگذاری سالیانه اش می رسد. آنچه از لحاظ تعداد زنبورها، تعداد لاروهای سرباز به ویژه لاروهای سربسته و مقدار عسل در كندو دیده می شود بالاترین حدی است كه ملكه قدرت انجام آن را داشته است و از تیر ماه به تدریج زمان كم شدن آنها فرا می رسد. در صورت تشخیص ضعیف بودن ملكه باید بفوریت وی را از كندو برداشته و به وسیله ملكه ای جوان و جفتگیری كرده و پر قدرت جانشین كرد. گو اینكه زنبورها در اوایل بهار ملكه را آسان تر قبول می كنند ولی در خرداد ماه هم معمولا از قبولشان سر پیچی نمی نمایند و تلفات ملكه هائی كه در این ماه به جمعیت داده می شوند هنوز نسبتا كم است. یك هفته پس از تعویض و قبول شدن ملكه در جمعیت سه الی چهار قاب پر از لاروهای سرپوشیده ولی بدون زنبورهایش از كندوهای قوی دیگر برداشته در این كندو و وسط جمعیتش آویزان می نمایند. این باعث تقویت خیلی سریع جمعیت می گردد.

در موارد دیگر نیز می توان از این قاعده استفاده نمود بدین طریق كه هر زمان تصمیم بر این گرفته شود كه جمعیتی ضعیف به سرعت قوی گردد، داخل كندو و وسط جمعیت در چند روز هر بار باید یك الی 2 قاب با لاروهای سرپوشیده و همیشه بدون زنبورهایش آویزان كرد. این قاب ها از جمعیت های خیلی قوی برداشته می‌ شوند. لزومی ندارد كه همه قابها را از یك جمعیت برداشت. برعكس توصیه می شود كه از هر جمعیت تنها یك قاب به كندوی ضعیف انتقال داد تا خود جمعیت قوی قاب دهنده هم ضعیف نگردد  این تنها راه تقویت سریع و فوری جمعیت ها است. تقویت جمعیت ضعیف تنها زمانی به نتیجه می رسد كه ملكه اش سالم و فعال بوده و ضعف جمعیتش بدلیل عوامل خارجی باشد. هرگاه ضعف جمعیت بدلیل پیری و یا نقص ملكه و یا بی ملكه بودنش باشد آویزان كردن شان ها با لاروهای سرپوشیده در داخل كندو كمكی به جمعیت نمی كند. باید نخست ملكه اش را عوض كرد و به وی ملكه جفتگیری كرده ای داد.

چكیده کارهای زنبور داری در ماه خرداد:

1- اگر جمعیتی علائم بچه دادن از خود نشان داد، از آن فورا یك بچه مصنوعی بگیرید.

2- ازدیاد جمعیت به تعداد محدود نه تنها مجاز، بلكه لازم نیز هست تا جمعیت هائی كه در زمستان گذشته تلف شده اند جانشین گردند.

3- در اواسط الی اواخر این ماه جمعیت معمولا بیشترین مقدار محصول عسل سالیانه اش را می دهد.

4- از برداشت عسل های نارس خودداری كنید چون ترش می شوند.

5- در برداشت محصول عسل بهتر است از اكستراكتور استفاده شود. برداشت عسل با دست غیر بهداشتی است.

6- از فروش عسل با موم به هر طریق و هر دلیلی كه باشد باید احتراز گردد چون اولا بهای موم چند برابر عسل است و ثانیا ما در ایران گرفتار كمبود موم هستیم.

7- در خرداد ماه ملكه معمولا حداكثر تخمگذاری سالیانه اش را انجام می دهد و جمعیت قوی تر از سایر ماه های سال است.

8- تعویض ملكه هنوز هم امكان پذیر است ولی البته نه به خوبی و راحتی فروردین ماه چون معمولا تلفات زیادتری دارد.

9- جمعیت های ضعیف را با گذاشتن قاب هائی از كندوهای دیگر كه لاروهای سربسته دارند ولی بدون زنبورهائی كه رویشان نشسته اند تقویت كنید.

کارهای زنبور داری در ماه تیر


در خیلی از كشورهای سرسبز جهان كه از باران كافی برخوردارند در ماه های خرداد و تیر حتی اغلب مرداد بیشترین مقدار عسل سالیانه از هر كندو برداشت می شود. كشور ما با وسعتی بیش از یک و نیم میلیون كندوی زنبور عسل در حال حاضر كه بطور متوسط یك كندو در هر كیلومتر مربع و یا هر 100 هكتار می شود می بایست معمولا بهشتی برای زنبور داری باشد. متاسفانه خشكی هوا و كمی فوق العاده باران و در نتیجه فقدان گیاهان وحشی و اهلی عسل خیز وضع را به طریقی تغییر داده كه عملا استعدادی مناسب با وسعتش برای زنبور داری نمی تواند از خود نشان دهد. در مقابل این ضعف دارای نكته جالبی هم می باشد كه آن عبارت از متفاوت بودن آب و هوا در منطق مختلف آن است. بدین طریق كه در تابستان هنگامی كه هوای آبادان و اهواز بیش از  45 درجه بالای صفر است در ارتفاعات متوسط ایران مركزی و یا در مناطق كوهستانی گیلان و مازندران گرمای هوا حدود 25 درجه را نشان می دهد. همین وضع برای زمستانش هم مثلا بین بوشهر و تبریز و یا بندرعباس و مشهد صادق است. بنابراین می توان معتقد شد كه در هر فصل از سال نقاطی در ایران وجود دارند كه برای زنبور داری مناسبند.
با مهاجرت دادن كندوها به آن نقاط مدت و امكانات فعالیت زنبورها طویل تر و بهتر شده و قادر به جمع آوری عسل زیادتری می گردند. هرگاه امكان مهاجرت دوم و سومی هم وجود داشته باشد باز سطح محصول عسل سالیانه زنبورستان بالاتر می رود. ولی این را هم باید فورا اضافه كرد كه این نقاط را باید قبلا شناخت و به طور تقریب دانست كه در چه تاریخ چه گلی در كجا باز شده و شهد می دهد و به همان جا مهاجرت كرد. این مهاجرت ها باید تنها به نقاطی انجام گیرد كه از لحاظ گیاه یا گیاهان عسلخیز غنی باشند وگرنه خوش آب و هوا بودن منطقه كافی نیست و مسئله ای برای زنبورها و زنبور داران حل نمی كند.
اوایل تیر ماه وقت مهاجرت دادن كندوهاست. در خیلی از مناطق كشور فصل گل گیاهان عسلخیز در این ماه و اغلب حتی اوایل تا اواسط خرداد ماه پایان یافته است و هرگاه بخواهیم محصول عسل جالبی برداریم باید حتما كندوها را به نقاط كوهستانی كه گل های فراوان داشته باشند مهاجرت داد. این مهاجرت و یا مهاجرت ها با وجود همه مزاحمت هائی كه ایجاد می كند در شرایط كشور مناطق سرسبز استان های شمالی ایران از طرفی غیر قابل احتراز بوده و از طرف دیگر از نظر اقتصادی حتما لازمند و مسلم اینكه به نفعش می ارزند.
گیاهانی كه در تیر و مرداد می توانند بیشترین عسل را در ایران بدهند آویشن و اسپرس می باشند. آویشن در مناطق مرتفع یعنی ارتفاعات بیش از 2000 متر به صورت بوته و به حالت وحشی و خود رو دیده می شود. اسپرس را كه گیاهی علوفه ایست در مناطقی‍ كه آب كافی وجود داشته باشد و معمولا در ارتفاعات حدود 1000 متر می كارند.
اگر كندو در یك نقطه در تمام سال باقی مانده و مهاجرت داده نشود در صورت مساعد بودن منطقه از آن سالیانه بیش از 7 الی 8 كیلو عسل انتظار نباید داشت و حال آنكه همین كندو را اگر سالیانه چند بار به نقاط پر گل مهاجرت دهند می تواند 50 كیلو و حتی بیشتر عسل بدهد. هر زنبورستان باید اقلا یك قپان در اختیار داشته باشد و آن را زیر قویترین كندو بگذارند. تغییرات وزن همین یك كندو را زنبور دار در یك دفترچه و یا كاغذ یاداشت و با روزهای پیش مقایسه نماید. بدین وسیله در جریان فعالیت روزانه همه جمعیت های زنبورستانش كم و بیش قرار می گیرد و بهتر می تواند تشخیص دهد كه آیا زنبورها روزانه عسل می آورند یا نه. چیز مهمتر آنكه زنبور دار به كمك قپان زمان ختم شهد آوری جمعیت ها در یك منطقه را بهتر تشخیص می دهد و كندوها را به موقع به مناطق دیگری كه شهد دهی گل هایشان تازه شروع شده و یا به زودی شروع خواهد شد انتقال می دهد و در نتیجه زنبورها را در منطقه ای كه شهدش تمام شده سرگردان و بیكار نمی گذارد تا به فكر بچه دادن بیفتند و دیگر عسلی به كندویشان نیاورند. یادداشت هایی را كه در آنها وزن ها را نوشته نباید پس از پایان شهد دهی گیاهان دور انداخت بلكه آنها را نگهداشته و با یاداشت هایی كه در سال های بعد و بعدتر تهیه می نماید مقایسه نموده تا هم وضع منطقه از لحاظ عسلدهی برای زنبور دار روشن گردد و هم از آنها در تنظیم یك تقویم مهاجرت خصوصی سالیانه استفاده كند.
اگر وزن یك كندو كمی بعد از غروب آفتاب را با وزن همان كندو در صبح زود روز بعد مقایسه شود همیشه مقداری كمبود وزن در صبح روز بعد مشاهده می گردد. این موضوع نباید زنبور دار را ناراحت كند و یا وی را به تعجب وا دارد. دلیلش این است كه زنبورها شهدهائی را كه در روز با خود از خارج می آورند تقریبا به همان صورت خام در داخل سلولها می گذارند و شب ها را نمی توانند به خارج از كندو پرواز كنند و بیكارند شهدها را از داخل سلول ها مكیده رویشان كار كرده و غلیظ می نمایند تا تبدیل به عسل شود. برای اینكه شهد را غلیظ كنند مقداری از آبش را جذب بدنشان نموده و مقدار دیگری را به صورت بخار در می آورند. بخار حاصله را از راه سوراخ پرواز به خارج می فرستند كه در نتیجه آن وزن كندو صبح روز بعد كم می گردد.
با پایان یافتن تیر ماه سال زنبورها نیز كم كم به انتهایش نزدیك می شود. گو اینكه زنبورها هنوز هم عسل به كندو می آورند ولی مقدارش از ماه های پیش معمولا خیلی كمتر است. در نتیجه ملكه هم باید مرتب روزانه تعداد كمتری تخم بگذارد. ادامه این وضع محصول عسل در سال بعد را به خطر می اندازد. چه زنبورهایی كه از مرداد و شهریور و مهر متولد می شوند جمعیت های زمستانی و اوایل بهار سال بعد را تشكیل می دهند. اگر ملكه در این ماه ها كم تخم بگذارد جمعیت آن در زمستان و اوایل بهار سال آینده ضعیف مانده و قادر به جمع آوری شهد از گل های درختان میوه نخواهند شد. از همین حالا زنبور دار باید به فكر زنبورهایش بوده و از همه عواملی كه در قوی ماندن جمعیت هایش موثرند استفاده كند. اگر در طبیعت شهد نباشد روزانه مقداری شربت و یا بهتر عسل مخلوط با آب در اختیار زنبورها قرار دهد تا ملكه گول خورده و به خیال اینكه شهد از خارج وارد كندو می شود از تعداد تخم های روزانه اش نكاهد. به علاوه تغذیه تقویتی و به دنبالش تغذیه زمستانی را بعد از برداشت آخرین محصول عسل فوری شروع كند و بدون وقفه ادامه داده و به پایان برساند.
چكیده کارهای زنبور داری در ماه تیر:

1- اگر در خرداد ماه جمعیت ها را مهاجرت نداده اید، در تیر ماه این كار را انجام دهید. در صورت امكان 3 یا  4 بار و حتی بیشتر كندوها را مهاجرت دهید.
2- هرگاه یكی از كندوها را در محل اصلیش روی قپان گذاشته و هر روز تغییرات وزن جمعیت را دقیقا كنترل نمائید، قادر خواهید شد كه از زمان شروع و پایان شهد دهی گل ها و منطقه بهتر آگاه شوید و درباره زمان مهاجرت دادن كندوها صحیح تر تصمیم بگیرید.
3- با استفاده از یادداشت هائی كه در مدت 3 تا 5 سال از زمان شروع و ختم شهددهی هر یك از مناطق تهیه نموده اید می توانید یك تقویم زنبور داری ترتیب داده و همه ساله از آن درباره زمان مهاجرت دادن جمعیت ها بهره برداری نمائید.
4- با پایان یافتن تیر ماه معمولا سال زنبورها نیز به پایانش نزدیك می شود. باید به جمعیت ها در صورت لزوم با تغذیه مصنوعی كمك كرد تا قوی و با تعداد هر چه بیشتر از زنبورها باقی بمانند.

کارهای زنبور داری در ماه مرداد


اگر اردیبهشت و خرداد و تیر ماه زمانی است كه زنبور دار بیشترین محصول عسل سالیانه اش را برمی دارد. در مقابل مرداد ماه مهمترین ماه برای برنامه ریزی بخصوص تقویت جمعیت ها برای سال بعد می باشد. چه در همین ماه ستون های اصلی زنبور داری برای سال آینده پایه گذاری می گردد. از تخم هایی كه از مرداد ماه به بعد گذاشته می شوند زنبورهائی تولد خواهند یافت كه پاییز و زمستان و حتی مدت نسبتا كوتاهی از بهار زنده مانده و داخل كندو فعالیت های لازم را انجام خواهند داد. در اواخر زمستان تعداد زنبورهای جمعیت هر چه زیادتر باشد ملكه نیز تعداد بیشتری تخم خواهد گذاشت و در نتیجه جمعیت به سرعت قوی شده و حتی از شهد گل های درختان میوه یك محصول نسبتا جالب تحویل زنبور دار خواهد داد. بنابراین به نفع زنبور دار است كه در مرداد ماه جمعیت را تقویت و ملكه را تحریك به تخمگذاری هر چه بیشتر بنماید و این كار را اقلا تا دو ماه بعدش حتما ادامه دهد. با این حساب ملكه هر چه در این مدت بیشتر تخمگذاری نماید در اواخر زمستان و اوایل بهار تعداد زنبورهایش بیشتر و جمعیت ها قوی تر خواهند بود. كارهای لازمی كه در این ماه باید عملی گردد در صورت اجرا نشدن دیگر در بهار آینده جبرانش ممكن نیست.
بزرگترین وظیفه زنبور دار در این ماه مبارزه با كم شدن سریع فعالیت تخمگذاری روزانه ملكه است كه به دو عامل بستگی دارد:

1- طول روز: گواینكه ملكه داخل كندو و در تاریكی به سر می برد و معمولا شب و روز را نباید بتواند تشخیص دهد ولی عملا دیده می شود كه طول روز در تعداد تخمی كه وی روزانه می گذارد موثر است به طوریكه در بهار كه طول روز مرتب درازتر می گردد ملكه هم هر روز تعداد بیشتری تخم می گذارد تا روز پیش، از اواسط تیر ماه كه روزها مرتب كوتاه می شوند ملكه هم از تعداد تخمی كه می گذارد روزانه معمولا می كاهد. از آنجائی كه طویل و كوتاه كردن روزها از قدرت ما خارج است از این راه قادر نیستیم در جلوگیری از كم شدن تخمگذاری روزانه ملكه اثری بگذاریم، سعی می كنیم به كمك تغذیه كمبود ملكه را جبران كنیم.
2- تغذیه: تعداد تخمی كه ملكه می گذارد با مقدار غذایی كه روزانه به وسیله كارگران وارد كندو می گردد نیز بستگی مسقیم دارد. یعنی هر اندازه مقدار غذایی كه در روز وارد كندو می شود بیشتر باشد ملكه هم به همان نسبت روزانه بیشتر تخم می گذارد و هر چه روزانه كمتر غذا وارد كندو گردد از شدت تخمگذاریش می كاهد. مقدار غذا و نوع آن برخلاف عامل قبلی در اختیار ماست و به راحتی می توان نوعش را عوض و یا مقدارش را كم یا زیاد كرد. امروزه از زنبور داری از این عامل با هدف های مختلف بهره برداری می شود. با استفاده از همین عامل در مرداد ماه به تغذیه تحریكی جمعیت ها می پردازیم تا اگر چه نمی توان به كلی مانع كم شدن تخمگذاری ملكه شد ولی می توان این كاهش اجباری را به حداقل ممكنه تقلیل داد.
مقدار محصول عسلی را كه هریك از جمعیت های زنبورستان سالیانه به كندو می آورند با وجود مساوی بودن قدرت داخلی جمعیت ها و یكسان بودن شرایط طبیعی برای همه آنها، بعضی بیشتر و برخی كمتر است. با استفاده از شناسنامه جمعیت ها مقدار عسل همه كندوها را جمع و به تعداد كندوها تقسیم می كنند. عددی كه بدست می آید مقدار متوسط عسل زنبورستان است. جمعیت هایی كه كمتر از متوسط زنبورستان عسل داده اند باید هر چه زودتر ملكه اش را عوض كرد. چون كمی و زیادی محصول از خواص ارثی ملكه است كه آن را به بچه هایش كه كارگران باشند انتقال می دهد. اگر تهیه ملكه ممكن نبود آن را با یكی از بچه های مصنوعی و یا یك پس بچه می توان متحد كرد.
طبیعت را هم همین كار را به طرزی دیگر همیشه انجام داده و باز هم می دهد. در سال هائی كه شهد كم است یا بدلیل سرمای غیره منتظره و یا باران های زیاد زنبورها نتوانند و یا فرصت كافی برای جمع آوری شهد نداشته باشند تنها جمعیت های قوی و فعال قادر به جمع آوری شهد كافی برای ذخیره زمستانیشان خواهند بود. جمعیت های ضعیف و یا غیر فعال شهد كمتری به كندو می آورند كه حداكثر تا اواسط زمستان تمام می شود و زنبورهایش از گرسنگی میمیرند یعنی بطور طبیعی ضعیف ها حذف شده و تنها جمعیت های قوی زنده می مانند. بدین طریق ملاحظه می شود كه طبیعت خودش هم پرورش دهنده خوبی برای زنبور عسل است. زنبور دار هم باید همین كار طبیعت را با دقت تمام و در همه سال های زنبور داریش با استفاده از امكاناتی كه در اختیار دارد تقلید و تكرار نماید. چنین زنبور دار‌ی همیشه در كارهایش موفق خواهد بود.
یكی از كارهای خوبی كه زنبور دار می تواند بكند اینست كه در اردیبهشت و خرداد تعداد‌ی بچه مصنوعی بگیرد و در مرداد ماه برای متحد كردن با جمعیت های ضعیف از آنها استفاده نماید. تا جمعیت های تشكیل شده با داشتن ملكه های جوان و فعال، بتوانند بدون بیماری زمستان را گذرانده و در بهار آینده با تمام قدرت فعالیتهایش را آغاز نمایند.
نر كشی در جمعیت ها در این ماه و در خیلی از نقاط ایران حتی در تیر ماه شروع شده و به اتمام می رسد. پایان نركشی اعلام پایان سال برای زنبورها هم هست. از اول شهریور ماه تقریبا در تمام نقاط كشور ما زنبورها سال تازه شان را شروع می نمایند. جمعیت ها‌ی سالم پاییز و زمستان را بدون زنبورنر می گذرانند. وجود زنبور نر از مهر ماه به بعد در كندو علامت طبیعی نبودن وضع داخلی بویژه بی ملكه بودن جمعیت می تواند باشد.
تغذیه زمستانی را همین ماه فوری پس از برداشت عسل با تغذیه تحریكی می توان شروع كرد و اگر قبلا شروع شده ادامه داد. در مرداد ماه معمولا جمعیت قوی است ولی تقریبا همه زنبورهای آن در بهار و تابستان متولد شده اند و عمرشان به زودی پایان یافته حداكثر پس از چند هفته خواهند مرد. بنابراین چه بهتر كه كار تغذیه تحریكی و ذخیره كردن غذای زمستانی جمعیت را به عهده این زنبورها گذاشت تا زنبورهائی كه از این پس متولد می شوند و تمام پاییز و زمستان و حتی اوایل بهار زنده مانده و فعالیت خواهند كرد از این كار مشقت آورد معاف باشند و در نتیجه بتوانند مدت زیادتری زنده مانده و هم چنان كه بارها گفته شد از شكوفه های درختان میوه یك محصول جمع نمایند و حتی در فروردین ماه تحویل زنبور دار دهند.
در هر زنبورستانی همیشه تعدادی از جمعیت ها تغذیه ها را به راحتی قبول و تا صبح روز بعد ظرف غذا خوری را خالی می كنند. برخی دیگر برعكس با وجود كمبود عسل در كندوهایشان تغذیه را قبول ندارند و غذای داده شده در ظرف غذا خوریشان بی مصرف مدتها باقی می مانده و حتی پس از چند روز ترش هم می شود. اینها  برای زنبور دار مسئله ایجاد می نماید. چه اگر این جمعیت ها را به حال خودشان رها كند در زمستان از گرسنگی حتما تلف خواهند شد. باید موضوع را بدین طریق حل کنیم كه به جمعیت هایی كه غذا را خوب برمی دارند زیادتر و تا بالاترین حد ممكنه شربت دهیم و قاب های اضافه را كه پر می كنند بتدریج برداشته داخل جمعیت هایی كه شربت را برمی دارند آویزان نماییم و بدین طریق به قول خودم بین جمعیت ها تعادل غذایی ایجاد می كنم. غارت در این ماه و دو ماه آینده بدلیل كمبود شهد در طبیعت شدت می گیرد. توصیه آنست كه تغذیه ها تنها بعد از غروب آفتاب انجام گیرد به علاوه سر هیچ یك از كندوها به مدت زیاد برای بازدید باز گذاشته نشود و سوراخ پروازها تنگ شوند.
چكیده کارهای زنبور داری در ماه مرداد:

1- جمعیت باید به كمك شربت تغذیه تحریكی گردد. این شربت می تواند با آب و شكر و عسل، یا آب و شكر و یا آب و عسل به نسبت های مساوی تهیه گردد.
2- در تغذیه تحریكی و یا در تغذیه زمستانی به جمعیت هائی كه بیشتر شربت را برمی دارند زیاد شربت بدهید ولی بعدا تعادل ایجاد كنید.
3- مقدار متوسط سالیانه عسل كندوهایتان را از هم اكنون بطور تقریب می توانید حساب و ملكه های كندوهای كم محصول را عوض نمائید.
4- نركشی در خیلی از نقاط كشور اگر تاكنون شروع نشده باشد، در این ماه شروع و به انجام می رسد. پایان نركشی آغاز سال تازه برای زنبورها می باشد.
5- غارت می تواند به زنبورستان صدمه جدیدی بزند. بدلیل كمبود گل و شهد زنبورها آمادگی كامل برای غارت جمعیتهای ضعیف دارند. تنها منتظر یك بهانه تحریك كننده می باشند. از تمام عواملی كه غارت را در زنبورها تحریك می كنند پرهیز نمائید.

کارهای زنبور داری در ماه شهریور


همان طوری كه نركشی در ماه پیش اعلام پایان یافتن سال جمعیت ها بوده، شروع شهریور ماه نیز اعلام آغاز سال برای زنبورها در ایران است. تقویم سالانه زنبورها با تقویم سالانه ما 5 ماه تفاوت زمانی نشان می دهد. این وضع و این تفاوت برای زنبور دار فوق العاده مهم است. باید حتما در نظر گرفته و با زنبورهایش با تقویم خودشان كار كند نه با تقویم ما.
در این ماه معمولا شدت گرمای تابستانی می شكند. هوا رو به اعتدال می گذارد. گو اینكه هنوز سرد نشده ولی دیگر از آن گرمای شدید تابستانی خبری نیست. شب ها در نقاط مرتفع كشور ما در اطراف شهرهایی مانند اردبیل، همدان، دماوند و اراك سرد هم می شود. زنبورها با حس كردن اوضاع كم كم خودشان را برای زمستان آماده می كنند. ملكه مرتب از تعداد تخم هایی كه در 24 ساعت می گذارد می كاهد. زنبور دار با ادامه تغذیه زمستانی سعی می كند كه از شدت كاستن تخم ریزی تا آنجا كه ممكن باشد جلوگیری كند. چون زنبورهایی كه از این به بعد متولد می شوند پاییز و زمستان و حدود یك ماه از بهار را در جمعیت می گذرانند. جمعیت در اواخر زمستان و فروردین ماه هر چه قوی تر باشد موفق تر بوده و عسل زیادتری به كندو می آورد. جلوگیری از كم شدن تعداد تخم هایی كه ملكه روزانه در این ماه می گذارد به كمك تغذیه زمستانی برای رسیدن به همین هدف نیز هست. البته هدف اصلی تامین ذخیره زمستانی جمعیت ها می باشد.
برای تغذیه در این ماه از شربتی استفاده می شود كه با نسبت 2 كیلو شكر و 1 لیتر آب تهیه می گردد. بعضی ها نسبت 3 كیلو شكر و 2 لیتر آب را ترجیح می دهند كه این هم صحیح است. اگر به این شربت ها در مقابل هر لیتر آب یك الی 2 قاشق غذا خوری عسل اضافه شود زنبورها آن را بهتر قبول می كنند و اگر آن را با مقداری دارو بر ضد بیماری نوزما مثل فوماژیلین مخلوط كند با بیماری مزبور مبارزه شده و زنبورها زمستان را سالم تر می گذرانند و از مرگ و میر زمستانی نسبتا جلوگیریی می شود.
پس از پایان تغذیه زمستانی زنبور دار ناگاه ملتفت خواهد شد كه جمعیت ها به شدت ضعیف شده اند و از این وضع سخت ناراحت می شود. مثلا كندوهایی كه در آغاز تغذیه 20 قاب پر از زنبور داشته اند، در پایان آن تعداد قاب های پر از زنبورشان به 14 عدد هم نمی رسد. این جریان كاملا طبیعی است و جای ناراحتی نیست. چه هنگام شروع تغذیه بیشترین تعداد زنبورهای جمعیت را زنبورهای بهاری و تابستانی تشكیل می دادند كه در جریان جمع آوری و غلیظ كردن شربت تلف شده و از بین رفته اند و در پایان تغذیه تعداد كمتری از آنها هنوز باقی مانده و بقیه اشان زنبورهای زمستانی می باشند. اینست كه جمعیت نسبتا ضعیف گردیده است. زنبورهای بهاری و تابستانی كه به هر حال باید از بین بروند چه بهتر كه هر چه زودتر حذف گردند.
زمانی كه تعداد قاب هائی كه دو طرفش پر از زنبور باشد به حدود 10 قاب تقلیل یافت طبقه دوم را برمی دارند و هر وقت به 8 عدد یا كمتر رسید كندو را تنگ می كنند در بعضی از زنبور داری ها طبقه دوم را هرگز برنمی دارند. این كار بیشتر در مناطقی توصیه می شود كه در آنجا بعضی از سال ها هوای سرد در وسط زمستان ناگهان گرم می شود بطوری كه خوشه زمستانی در داخل كندو بازشده زنبورها پرواز و ملكه تخمگذاری را شروع می نماید و این گرما مثلا حدود 2 هفته ادامه می یابد ناگهان دوباره هوا سرد می شود و حتی اغلب برف هم می بارد زنبورها با ناچار تخم و لاروها را رها كرده به خوشه زمستانی برمی گردند. لاروهای خارج مانده از خوشه در اثر سرما داخل سلول ها مرده و می گندند. عفونتی كه ایجاد می گردد جمعیت و زنبورهایش را ناراحت می نماید. به علاوه كلی از زحمات ملكه و جمعیت هدر می رود و حال آنكه در كندوهای 2 طبقه معمولا خوشه ها باز نمی شود و در نتیجه چنین مسئله ای پیش نمی آید.
زنبور عسل عادت به تمیزی فوق العاده دارد و هیچ نوع كثافتی را در داخل كندو تحمل نمی كند. حتی دفع مدفوع را تنها در خارج از كندو و در حال پرواز انجام می دهد. در حالت عادی زمانی كه مرگش را حس كرده و به خارج از كندو پرواز می كند و دیگر برنمی گردد. تنها زمانی داخل كندو می میرد كه مرگش ناگهانی باشد. مثلا از زنبور دیگری نیش خورده و فرصت پرواز به خارج از كندو را نداشته باشد.
جمعیت های ضعیف را نخست با یك بچه مصنوعی متحد كرده آنگاه تغذیه زمستانی را شروع می كنند. اگر بچه مصنوعی در زنبورستان نبود با یك جمعیت قوی هم همین كار را می توان كرد. ولی جمعیت های ضعیف را در زمستان نباید در زنبورستان تحمل نمود چون به راحتی انواع و اقسام بیماری ها را گرفته و داخل زنبورستان پخش می كنند.
زنبورستان باید تا اواسط این ماه از وجود زنبورهای نر كاملا پاك شده باشد. هرگاه در اواخر شهریور ماه و اوایل مهر ماه در كندوئی زنبورهای نر دیده شد باید كندو را باز و قابها را بیرون آورده و ملكه اش را حتما به چشم دید. دیدن تخم ها و لاروها در این ماه از سال ها و ماه های بعدش به هیچ وجه نشان دهنده وجود ملكه در كندو نیست. چه ممكن است جمعیت مدتها پیش ملكه اش را از دست داده و كارگران تخمگذاری كرده باشند.
آخرین مهاجرت یا كوچ دادن در این ماه انجام گرفته و زنبورها را به محل اصلیشان یعنی مكانی كه پاییز و زمستان تا بهار در آنجا می گذرانند برمی گردانند. قبل از مهاجرت باید طبق قوانین كوچ دادن عمل نموده و پس از مهاجرت برخلاف عقیده عده ای از زنبور داران كه سوراخ پرواز كندو را به سمت مشرق می گذارند تا زنبور صبح ها كارش را زودتر شروع كند. باید سوراخ های پرواز كندو را سمت مخالف باد منطقه قرار دهیم.پرورش زنبور عسل دلیلش اینكه درست است كه قرار دادن سوراخ های پرواز ممكن است باعث آن گردد كه زنبورها 10 دقیقه زودتر پروازشان را شروع كنند. با در نظر گرفتن اینكه زنبورها اقلا 10ساعت یعنی 600 دقیقه در روز امكان پرواز دارند اضافه كردن 10 دقیقه كمتر از 2 درصد به مدت پروازشان می افزاید كه البته بسیار ناچیز و در مقدار محصول بی اثر است.  حال آنكه كوفتن بادهای شدید به سوراخ پرواز و ورودش به داخل كندو و تمام تعادل حرارتی داخلی آن را در هر فصل و هر ماهی كه باشد بكلی بهم می زند و نه تنها فعالیت بلكه حتی زندگی عادیشان را نیز مختل می كند. این وضع بخصوص در زمستان خطرناك است.
تعویض ملكه جمعیت های ضعیف را در این ماه و یا ماه آینده بهتر است انجام داد. گو اینكه جمعیت ها ملكه را در پاییز با تلفات بیشتری قبول می كنند تا بهار ولی باز تعویض در پاییز را باید ترجیح داد چون جمعیت در بهار آینده به سرعت قوی شده و عسل زیادتری می دهد. برای اینكه تلفات ملكه كمتر شود از روش ویژه ای در تعویض پاییزی ملكه استفاده می گردد.
چكیده کارهای زنبور داری در ماه شهریور:

1- نركشی پایان یافته و سال تازه زنبورها شروع شده است.
2- غارت می تواند در این ماه و ماه بعد بیداد كند، مواظب باشید.
3- تغذیه زمستانی را با قدرت شروع كرده و به اتمام برسانید.
4- ضعیف شدن جمعیت ها از این ماه به بعد یك امر طبیعی است.
5- هرگاه تعداد زنبورها خیلی كم شده باشد طبقه دوم را بردارید.
6- جمعیت های خیلی ضعیف را نخست متحد كرده بعد تغذیه را شروع كنید.
7- زنبورستان در جریان همین ماه معمولا باید از وجود نرها پاك شده باشد.
8- با انجام آخرین مهاجرت كندوها را به محل زمستانیشان برگردانید.
9- سمت سوراخ های پرواز باید سمت مخالف باد منطقه باشد.
10- ملكه های جمعیت های خیلی ضعیف را با استفاده از روش ویژه پاییزی می توانید عوض كنید.

قسمت سوم