مواد مغذی و تغذيه ميگوي ليتوپنئوس وانامی در سیستم پرورش متراکم (1)

(گرد آورنده : پيتر وان ويك)
 
مقدمه :
 سالها تجربهء پرورش ميگو در دنيا و ايران و اختصاص بالاترين بخش از هزينهء اين صنعت به تغذيه ميگو ؛ همهء دست اندر كاران اين صنعت ؛  حتي آنان كه در موقعيت اولين سال توليد هستند را بر اين امر واقف نموده است كه دروازهء موفقيت  اين حرفه آشنا بودن با علم مديريت تغذيهء ميگو ميباشد. دانستن اينكه غذا بايد چه كيفيتي داشته باشد و با چه كميتي به مصرف برسد اساس مديريت تغذيه ميباشد . در بحث كيفي غذا توجه به منابع اوليه اقلام غذايي ؛ نحوه و شرايط توليد و نگهداري غذا؛ مطالعهء فيزيكي غذا و نهايتاً  نيازهاي تغذيهء ميگو مورد نظر است و در بحث كمي تغذيهء ميگو آگاهي از شرايط فيزيكو شيميايي و عوامل استرس زاي آب و پوست اندازي ميگو و كنترل سيني هاي غذا و آمار تعداد واندازهء تودهء زندهء ميگو و نهايتاً ضريب تبديل غذايي مورد توجه ميباشد لذا اين مقاله ميتواند دانش لازم براي تمام موارد و مباحث فوق را به شما ارائه دهد .
 
مبانی برنامه غذادهی مناسب
غذادهی یکی از اساسی ترین جنبه های صنعت پرورش میگو است .داشتن یک برنامه غذادهی خوب برای رسیدن به حداکثر ظرفیت رشد میگو ضروری میباشد. در پرورش میگو با سیستم نیمه متراکم و متراکم  اساساً تغذیه یکی از عمده ترین عوامل هزینه محسوب میگردد و غالبا بالاترین هزینه سرمایه گذاری در آبزی پروری را ؛ غذا به خود اختصاص میدهد(50%). بنابراین یک مدیریت خوب در برنامه غذایی ، ما را ازکاربرد مناسب و مطلوب غذا  مطمئن مي سازد.
براي تضمین یک برنامه غذایی مفید ؛ یک تولید کننده  باید به نكات زير توجه جدي داشته باشد .
1) جیرهء غذایی باید دارای کیفیت بالا ، متناسب با نیازهای غذایی میگو باشد و اجزاء تشکیل دهنده آن نیز دارای  قابلیت هضم خوب ، همراه با کیفیت بالا باشد.
2)فقط ازغذاهای تازه ای استفاده شود که دارای جذابیت و طعم خوب و سایز مناسب برای میگو باشد.
3)حفظ کیفیت غذا در گرو بهره مندی از انبار مناسب غذا وشیوه های مطلوب  جابجایی آن است.
4) تغذیه میگو باید با ارائه غذای همراه با کمیت و تناوبی که در خور اندازه و سایز جمعیت میگو است انجام شود.
5) جهت حصول اطمینان از دسترسی یکسان غذا برای تمام میگوها غذا باید بطور یکنواخت در سرتاسر محیط پرورش پخش گردد.
6) رژیم غذایی باید  به موقع و بر اساس کیفیت آب واشتهای میگو تنظیم گردد.
 
نیازهای غذایی
مواد مغذی مورد نیاز تمام گونه های پرورشی ، دریک رده بندی وسیع از پروتئین ها ؛ کربوهیدراتها ؛ چربیها ؛ ویتامینها و مواد معدنی قرار گرفته  و سطح مطلوب این مواد مغذی از گونه ای به گونه دیگر متفاوت است.
پروتئین مورد نیاز
بیشتر از 65 تا 70درصد وزن خشک میگو را پروتئین به خود اختصاص میدهد که ترکیب عمده ماهیچه را نیز شامل میشود. در رژیم غذایی میگو پروتئین ؛ منبع اسید های آمینه است  که در ساختمان پروتئینی بدن میگو بکار میرود .تعداد 20 نوع اسید آمینه مختلف وجود دارد که تنها 10 تا از آنها در رژیم غذایی میگو به عنوان اسید آمینه ضروری مطرح هستند و باقی اسید آمینه ها بواسطهء10 آمینهء اسید ضروری ساخته میشوند. لذا تأکید میگردد که هيچگاه نبايد سطح 10 اسيدآمينهء ضروري براي  میگوها در كمترين حد مورد نياز باشد .
  جدول (1-7 )  سطح پشنهادی اسیدهای آمینه در غذای تجاری میگو را که بر اساس غذای پایه است  به ما نشان میدهد .( آکی یاما و تان ، 1991)
 
 
 
 
اسید آمینه
درصد پروتئین
درصد از غذا
پروتئین36درصد
پروتئین38درصد
پروتئین40درصد
آرژنین
5.8
2.09
2.20
2.32
هیستیدین
2.1
0.76
0.80
0.84
ایزولئوسین
3.5
1.26
1.33
1.40
لئوسین
5.4
1.94
2.05
2.16
لیزین
5.3
1.91
2.01
2.12
متیونین
2.4
0.86
0.91
0.96
فنیل آلانین
4.0
1.44
1.52
1.60
ترونین
3.6
1.30
1.37
1.44
تریپتوفان
.8
0.29
0.30
0.32
والین
4.0
1.44
1.52
1.60
 
 
 
       نیازهای اسیدهای آمینه برای میگوها بطور دقیق معین نشده است زیرا برای اینکار روش مناسبی جهت کریستاله کردن اسیدهاي آمینه از روی مطالعهَ عادات رژیم غذایی حاصل نشده است. هرچند که بر طبق یک قاعده عمومی  نیازهای اسید آمینه در هر گونه ای انعکاس دقیقی ازترکیبات اسید آمینو بافت ماهیچه ای آن گونه است (لیم و پرسین 1989) وترکیبات اسید آمینه در غذای میگو تا حد زیادی بر پایه ترکیبات اسید آمینه ماهیچه های میگو است.( الکییاما وهمکاران 1991). غذای مخلوط فرموله شدهء میگو با جور کردن منابع مختلف پروتئین که هر کدام با نمایی از یک اسید آمینه است فراهم میگردد به قسمی که پاسخگوی حداقل نیاز میگو به 10 اسید آمینه ضروری در رژیم غذایی باشد. همچنین در یک فرمول غذایی باید قابلیت جذب هر یک از اجزائ تشکیل دهنده غذا و قابلیت  استفاده از اسیدهای آمینه  نیز محاسبه شود.
پودر ماهی معمولاَ بعنوان بهترین منبع پروتئین مطرح میگردد زیرا ترکیبات اسیدهای آمینه آن دقیقاَ نظیراسیدآمینه های مورد نیاز میگو است. در جیره غذایی تجاری ، پودر کریل و آرتمیا بهتر از پودر ماهی میباشند ولی خیلی گران هستند اما با اینحال در جیره غذایی لاروها و مولدین از آنها  استفاده میشود.
اغلب غذاهای تجاری میگو برای سیستم پرورش متراکم فرموله میگردند که سطح پروتئین در آنها بین 35 تا 50 درصد است .اگر سطح پروتئین در غذای میگو خیلی پایین باشد ، درصد رشد نیز کاهش مییابد . نقصان شدید پروتئین بدون شک منجر به کاهش وزن میگو میگردد زیرا  پروتئینها در بافتهای ماهیچه ای میگو وظیفه حفظ دیگر فعالیتهای حیاتی بدن میگو را نیز بعهده دارند.
همچنین زیادی پروتئین نیز ممکن است مانع رشد شود (لیم وپرسین 1989). هنگامی که پروتئین زیاد باشد منبع انرژی بدن میگو برای سوخت وساز آن  هدر رفته و نیتروژن نیز بوسیله آمونیاک دفع میگردد.
 نیاز پروتئین برای لاروها و بچه میگوها تا اندازه ای بالا ست اما با افزایش رشد میگو کاهش می یابد .جدول 2-7 سطح پیشنهادی پروتئین برای سایزهای مختلف میگو در سیستم فوق متراکم را به ما نشان میدهد.
جدول 2-7 سطح پیشنهادی پروتئین برای سایزهای مختلف میگو در سیستم پرورش فوق متراکم
سطح پروتئين
 پیشنهادی غذا
سایز میگو(گرم)
50 درصد
25/0– 002 /0
45 درصد
1  –  25/0
40 درصد
3  -  1
35 درصد
3
 
 
چربیها
لیپیدها یا چربیها گروهی از ترکیبات ساختمانی هستند که شامل اسیدهای چرب آزاد ، فسفولیپیدها و تری گلیسریدها، وچربی های ترکیبی( واکس ها)،چربی های مرکب( استرول ها)،روغن مایع یا جامد(اویل)   میشود .چربیها منبع مهم انرژی برای میگو هستند. علاوه بر ارزش آنها بعنوان یک منبع انرژی ، چربیها بعنوان یک منبع برای اسیدهای چرب ضروری بدن میگو کاربرد دارند . اسیدهای چرب دارای ساختمان مولکولی زنجیره ای با تعداد زیادی واحد های تکراری هستند . هر حلقه این زنجیره از یک اتم کربن تشکیل می شود . اسیدهای چرب بنا به طول زنجیره و درجه اشباع شدنشان (تعداد پیوند های دو گانه وهسته هیدروژن ) با هم فرق دارند .
یک اسید چرب با درجه غیر اشباع بالا دارای پیوندهای دوگا نه زیاد با تعداد کم هسته هیدروژن است. حضور این اسیدهای چرب در ساختمان غشای سلولی خیلی مهم است . چهار اسید چرب با عنوان اسید چربهای ضروری در میگو مطرح می شود زیرا وجود آنها در رژیم غذایی لازم است و نمی توانند از دیگر ترکیبات ساخته شوند . اسیدهای چرب ضروری عبارتند از لینولئیک اسید(62n:18)،لینولئینک(18:3n3)،ایکوزاپنتائنوایک اسید  ( 20:5n3) اسید دکوزاهگزائنویک ( 22:6n3) ) کانازاوا و تشیما 1981) . جدول 3-7 سطح پیشنهادی اسیدهای چرب ضروری در جیره غذایی میگو را به ما نشان میدهد .
سطح پیشنهادی اسیدهای چرب در غذای تجاری میگو(به توصیهَ اکییاما و همکارانش در سال1991).
درصد از غذا
اسید چرب
0/4
Linoleic Acid (18:2n6)
0/3
Linolenic Acid (18:3n3)
0/4
Eicosapentaenoic (20:5n3)
0/4
Decosahexaenoic (22:6n3)
 
فسفولیپدها ترکیباتی مرکب از گلیسرین و اسیدهای چرب واسید فسفریک هستند . آنها از اجزای مهم غشای سلولی هستند و نقش مهمی در سوخت وساز چربیها دارند .استرولها در سخت پوستها به عنوان پیش ماده برای رسیدگی جنسی و پوست اندازی لازمند .
چربیهای جیره غذایی آبزيان غالبا از افزوده شدن روغن ماهی ، دانه سویا و گاهی اوقات روغن اسکوئید  تاَمین می گردد.جدول 4-7 سطح پیشنهادی چربی برای رژیم غذایی میگو در سیستم پرورش فوق متراکم را به ما نشان میدهد که دارای کاربرد در سایزهای مختلف میگو است . کل سطح چربی پیشنهادی در جیره غذایی با افزایش وزن میگو کمتر میشود .
 
جدول 4-7 :سطح پیشنهادی چربی برای جیره غذایی میگو در سیستم متراکم پرورش  
 
سطح چربی (درصد)
سایز میگو(گرم)
15
0/002 – 0/2
 
9
0/2 – 1
 
7/5
1 – 3
 
6/5
3 بیشتر از
                          
کربوهیدراتها
کربوهیدراتها در جیره غذایی میگوها بعنوان یک منبع انرژی ارزان قیمت کاربرد دارند . نشاسته ، شکر وفیبر عمده ترین شکل کربوهیدراتها هستند . موجودات زنده از نظر توانایی در استفاده از کربوهیدراتها بعنوان یک منبع انرزی با هم فرق دارند. گوشتخواران که سطح بالایی از پروتئین در جیره غذایی آنها وجود دارد بیشتر تمایل به استفاده از پروتئین بعنوان منبع انرژی دارند و غالبا قادر به سوخت وساز کربوهیدراتها بطور موثر نیستند .
همه چیز خوران و ماهیان گیاه خوار و میگوها  بطور موثری از    کربوهیدراتها استفاده میکنند . میگوها از گونه هایی محسوب میگردند که قادر به استفاده از کربوهیدراتها بطور مناسب هستند و درصورتیکه احتیاجات کربوهیدراتی آنان بطور کامل محیا نگردد از ذخيرهء پروتئین بجای کربوهیدراتها بطور مُوثر استفاده میکنند . حال آنکه  اگر کربوهیدراتها در جیره غذایی به اندازه کافی وجود داشته باشند ، نیاز به پروتئین کاهش مییابد .
ویتامین ها
ویتامین ها از ترکیبات الی هستند که به مقدار نسبتاً کم درجیره غذایی برای رشد و نمو معمول حیوان مورد نیاز هستند  . ویتامینها به دو دسته محلول در آب و محلول در چربی تقسیم میشوند . گروه ویتامینهای ب محلول در آب بوده و به مقدار نسبتاً کمی مورد نیاز هستند . اصولاًعملکرد این ویتامینها بعنوان کوآنزیم  در مراحل مختلف سوخت وساز سلولی است . سه ویتامین محلول در آب که  به مقدار زیاد مورد نیاز هستند ، نقش کوآنزیمی متفاوتی بعهده دارند .این ویتامینها عبارتند از ویتامینc  ، اینوزیتول و کولین . ویتامین  c  و کولین که به مقدار نسبتا بالا مورد نیاز هستند غالباً بطور جداگانه به جیره افزوده میشوند.
ویتامینهای محلول در چربی عبارتند از ویتامینهای A ،  E، D و  K.  جیره غذایی ماهی و میگو معمولا زمانی مستحکم  میگردد که مخلوطی از تمام 16 ویتامین ضروری را دارا باشند .
احتیاجات ویتامینی برای میگوهای دریایی متاُثر ازتعداد زیادی فاکتورهای مختلف است که شامل سایز ، سن ، نرخ رشد و فاکتورهای محیطی است(آکییاما و همکاران ،1991). میگوهای نوجوان ممکن است سطح ویتامین مورد نیازشان 50 درصد بالاتر از میگوهای بالغ در جیره غذایی باشد . میگوی پرورشی که در سیستم متراکم پرورش داده می شود بطور مشخص به تراکم بالاتری از ویتامین نیاز دارد تا میگویی که در سیستم کم تراکم  پرورش داده میشود . غالب اوقات نقصان و کمبود ویتامین باعث بروز مرض هایی همچون ناهنجاری ریختی ، کوری ، رفتارهای نامنظم ، بی حالی و کمبود رشد میگردد .
ناهنجاری ریختی به شکلهای متفاوتی نمایان میشود ومشخص میکند که کدام ویتامین در جیره غذایی کم است . کمبود ویتامین C سبب بیماری مرگ سیاه میشود که با ضایعه ایی حاصل از تمرکز ملانین در بافت تحت پوستی مشخص میگردد . بهمین دلیل ، تولید کننده های غذا، جیره غذایی میگو را با غنی سازی ویتامین مستحکم می کنند . این کار به چند دلیل انجام می شود . فقدان اطلاعات کافی در مورد احتیاجات ویتامینی میگو، استحکام بخشیدن جیره غذایی با غنی سازی ویتامین، بیمه ارزان قیمت محصول دربرابر تلفات ناشی از کمبود ویتامین .علاوه بر آن  خیلی از ویتامینها دارای ترکیبات ناپایداری هستند که به آسانی در جریان  تولید  و انبار کردن غذا تخریب واز بین میروند. بخصوص ویتامین C که در دمای اتاق دارای نیمه عمر کوتاه است .نوع پایدار ویتامین C ازقبیل Stay-C طول عمر بیشتری از نوع ناپایدار آن دارد. میگو بجهت اینکه غذا را آرام و آهسته می خورد و ممکن است غذا برای چندین ساعت قبل از مصرف در آب باقی بماند ؛ بهمین دلیل ممکن است قبل ازاینکه غذا خورده شود مقدار قابل ملاحظه از ویتامینهای محلول در آب توسط آبی که غذا را محصور کرده شسته شود .
مواد معدنی (کانی ها )
مواد معدنی عناصر غیر الی هستند که برای مراحل مختلف سوخت وساز سلولی مورد نیاز هستند . مواد معدنی که به مقدار زیاد مورد نیاز هستند مواد معدنی اصلی یا عمده  محسوب می گردند . این عناصر عمده شامل کلسیم ،فسفر ، منیزیم ،سدیم ، پتاسیم ،کلرید و سولفورید میشود . کلسیم برای شکل گیری پوشش محافظ خارجی ، انقباض عضلانی وسیستم اسمزی بدن میگو مورد نیاز است. میگوها قادر به جذب مستقیم کلسیم از آب هستند ، وبرای همین میگوهای دریایی به مکمل کلسیم در جیره غذایی نیازی ندارند  (دیویس 1991 ) .اما جیره غذایی میگوهایی که در سیستم تقریبا نزدیک به آب شیرین پرورش داده میشوند باید محتوی 5/2 % کلسیم باشد . از استفاده سطح زیاد کلسیم نیزباید اجتناب کرد زیرا ظهور تراکم خیلی بالای کلسیم منجر به دخالت موجودیت زیستی   فسفرها میگردد(دیویس، 1990).  فسفرها برای پوشش محافظ ساختمان بدن مورد نیاز هستند و از ترکیبات ضروری فسفولیپیدها ،نو کلئیک اسیدها وATP بوده و نقش واسطه درخیلی از  سوخت و سازهای بدن و کوانزیمها را دارند .در سال 1990 دیویس اثبات کرد که نیاز به فسفر در محتوای جیره غذایی میگو لیتوپنتوس وانامی بستگی به اندازه کلسیم در جیرهُ غذایی دارد،  در غیاب کلسیم34/0 درصد فسفر برای رشد و نمو نرمال کافی است. جیره غذایی میگوها بالای 1درصد فسفر دارند و بر خلاف کلسیم فسفرها قابل جذب ازطریق آب نیستند و باید از طریق غذا تهیه و در دسترس میگو قرار گیرند (دیویس 1991) . کلسیم و فسفر غالبا بصورت دی کلسیم فسفات به جیره غذایی             افزوده میشوند.
بعضی از مواد معدنی در مقدارهای بسیار اندک استفاده می شوند که به آنها اصطلاحاً ردپای مواد معدنی اطلاق میگردد و شامل آهن ، ید ، منگنز، فلورین ،الومینیوم،نیکل،وانادیوم ، سیلیکون ،قلع و کروم میباشد . این مواد معدنی معمولا بصورت مخلوط به جیره غذای افزوده میگردند . گاهی اوقات ویتامین و مواد معدنی تحت عنوان یک واحد مخلوط ویتامینی- معدنی مورد استفاده قرار می گیرند  .
 
 
غذاهای میگو :
  تنظیم جیرهً غذایی
 
یک جمله مشهور هست که میگوید "انسان نمی تواند تنها با نان زنده بماند " این گفته در مورد میگو هم صدق میکند . جیره غذایی مشتمل بر یک جزء غذا قادر نیست پاسخگوی تمامی نیازهای میگو به مواد مغذی جهت یک رشد و نمو نرمال باشد . بهمین دلیل آبزی پروران برای تغذیهَ آبزی خود از جیرهء غذایی تنظیم شده استفاده میکنند.
جیره های غذایی ، گروهی از اجزائ مختلف غذا هستند که با نسبتهای متفاوت از مقادیر مطلوب مواد مغذی تهیه و تنظیم شده اند . بدین لحاظ تنوع وسیعی از اجزائ غذایی مختلف در فرمولبندی غذای تجاری میگو مورداستفاده قرار میگیرد .
اجزای غذایی که بطور معمول در غذاهای تجاری فرموله و مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند: از پودر سویا ، پودر ماهی ، پودر اسکوئید ، پودر سر میگو(پخته شده )،آرد گندم ، سبوس گندم ، لکتین ، کلسترول ، نشاسته ، دی کلسیم فسفات ومخلوطی از ویتامین ومواد معدنی وهمبند کننده ها .
فرموله بندی جیره غذایی ممکن است یا بصورت مکمل و یا کامل باشد. غذاهایی که برای تکمیل منابع طبیعی غذا بکار برده شوند را  جیره های مکمل مینامند . رشد و بازماندگی میگو در استخرهای با تراکم  خیلی کم  ؛ به هیچ نوع غذای مکملی وابسته نیست . تحت این شرایط ،بدیهی است که گیاهان و جانوران سودمند بعنوان منابع غذایی در پرورش این گونه ها مورد استفاده قرار میگیرند. در سیستم پرورش متراکم ، تولیدات طبیعی  به اندازه کافی جواب گوی احتیاجات غذایی گونه های پرورشی نیستند . بنابراین باید ازغذاهای آماده ایی که حاوی مکملهای تهیه شده  از منابع طبیعی غذا است استفاده نمود. جیره های تکمیلی بندرت مناسب و پاسخگوی  نیازهای غذایی گونه های پرورشی است ،اما در زمانهایی که غذاهای طبیعی در استخر قابل  دسترس برای گونه ء پرورشی باشد استفاده از این جیره در تغذیه نیز کفایت میکند. در جاهائیکه غذاهای طبیعی در دسترس نیست، همچون سیستم پرورشی مبتنی بر تانک و سیستم پرورشی در تراکم خیلی زیاد ، تمام مواد مغذی جیره غذایی باید تهیه و در نظر گرفته شود . جیره کامل غذایی شامل تمام مواد مغذی ضروری است که در مقدارهای لازم برای رشد و نمو نرمال پرورش جاندار بکار برده میشوند . همچنین در این جیره مواد غذایی باید بشکلی باشد که قابل جذب و هضم جاندار نیز باشد. جیره غذایی کامل بطور مشخص دارای پروتئین بالا ،ویتامین و سطوحی از مواد معدنی تا جیره های مکمل غذا هستند 
امروزه عمدهء غذاهای تجاری میگو که قابل دسترس هستند با غذای مکمل ارائه شده اند . تغذیه میگو خیلی پیچیده است و در حال حاضر جز به جز احتیاجات مواد مغذی میگو کاملاً معین نشده است. درحالیکه اکنون در دنیا ؛غذاهای خیلی خوب میگو نیز موجود است اما اینکه همه آنان بعنوان یک غذای کامل وقابل قبول مطرح شوند مورد تردید است.
درصدرشد برای میگوهایی که در تانکها پرورش داده میشوند و 100 %  نیازهای غذایی آنها متکی به غذاهای آماده است ، نظیر میگوهای که در استخرهای خاکی پر بار پرورش داده میشوند نیست . اگر چه میگوهایی که با این جیره غذایی نگهداری میشوند دارای رشد معمولی وسلامتی عمومی هستند .
تهیه غذا (عمل آوری غذا)
میگوکف زی خوار است ، بنابراین غذای میگو باید به شکل پلتهای حفره نشین فرآوری شود .
 در کارخانه های تولید غذای میگو ،تهیه پلت غالباً با سیستم بخار ویا سیستم اکستروژن  انجام  میشود .

بسته آموزشی پرورش میگو

سی دی آموزشی پرورش میگو

طراحی سوله

روشهای غذادهی به میگو

نحوه آماده‌سازی استخر و کوددهی میگو