|
کلیما، تعیین کننده درجه حرارت و شرایط اتمسفری یک منطقه در گستره وسیعی از زمان می‌باشد. شرایط اتمسفری شامل بارندگی، رطوبت، نور خورشید، باد و دیگر فاکتورهای محیطی است.
کلیماها بوسیله فاکتورهای گوناگونی از قبیل:
عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، مجاورت به آبهای بزرگ، نزدیکی به تپه‌ها و کوه‌ها، جهت باد و میزان
ابری و آفتابی بودن مناطق، دست خوش تغییراتی می‌شوند.
تقسیم‌بندی درختان میوه از نظر اقلیمی:
- گرمسیری (Tropical)
- نیمه‌گرمسیری (Sub Tropical)
- معتدله (Temperate)
نواحی گرمسیری (Tropical)
- مناطقی از کره زمین که بین مدار۳۰َ،◦۲۰ عرض جغرافیایی شمالی ، جنوبی از خط استوا قرار دارند.
- البته بعضی ازکلیماتولوژیست‌ها این رنج را تا ◦۳۰ شمالی و جنوبی خط استوا گسترش داده‌اند.
- این گسترش سطح، نواحی گرمسیری مهمی شامل: آفریقا، چین، آمریکای‌جنوبی، هند و تقریباً دو سوم
استرالیا را در بر می‌گیرد.
- صفر فیزیولوژی در این مناطق C◦۱۰ می‌باشد.
Tropical: Areas where never freezing occurs each year.
گونه‌های گرمسیری مهم
|
نام فارسی
|
نام علمی
|
تیره
|
نوع میوه
|
|
موز
|
Musa Acuminate
Musa Balbisiana
|
Musaceae
|
شفت
|
|
نارگیل
|
Cocus nucifera
|
Palmaceae
|
شفت
|
|
قهوه
|
Coffea arabica
|
Rubiaceae
|
شفت
|
|
کاکائو
|
Theobroma cacao
|
Malvaceae
|
شفت
|
|
انبه
|
Mangifera indica L.
|
Anacardiaceae
|
شفت
|
|
آناناس
|
Ananas comosus
|
Bromeliaceae
|
سته
|
|
پاپایا
|
Carica papaya
|
Caricaceae
|
سته
|
|
گواوا
|
Psidium guajava
|
Myrtaceae
|
سته
|
این گونه‌ها دمای زیر صفر درجه را تحمل نمی‌کنند و در صورت قرار گرفتن در شرایط دمایی زیر صفر از بین
می‌روند. از سوی دیگر در صورت کاهش دما تا زیر ۱۰ درجه سانتیگراد، رشد این میوه‌ها متوقف می‌شود.
نواحی نیمه‌گرمسیری (Sub Tropical)
- در بین دو محدوده جغرافیایی گرمسیری و حدود مدار◦ ۴۰ عرض جغرافیایی شمالی جنوبی واقع است.
- تابستان‌های گرمتر و زمستان‌های سرد‌تر در مقایسه با مناطق گرمسیری دارد.
- مقدار رطوبت معمولاً پایین است.
- نوسانات دما در طول روز بیشتر است.
- در مناطق نیمه‌گرمسیری متوسط محدوده دمایی در سردترین ماه‌های سال بین ۱۰ الی ۱۵ درجه سانتیگراد است.
- در این مناطق یخبندان شدید کم بوده و یا اصلاً وجود ندارد.
- محدوده دمایی این مناطق به قدری سرما دارد که نیاز سرمایی گونه‌های نیمه‌گرمسیری را تأمین نماید.
- گیاهان این مناطق دمای زیر نقطه انجماد را تا حدودی تحمل می‌کنند.
- حداقل حرارت ◦C۵- است و حدود ۲– ۱ ماه طول می‌کشد.
- صفر فیزیولوژیکی این مناطق ◦C۵ می‌باشد.
میوه‌های مهم مناطق نیمه گرمسیری
|
نام فارسی
|
نام علمی
|
تیره
|
نوع میوه
|
|
آواکادو
|
Persea americana miller
Persea gratissima cyaerth
|
Lauraceae
|
سته
|
|
مرکبات
|
|
Rutaceae
|
سته
|
|
خرما
|
Phoenix dactylifera.
|
Palmaceae
|
سته
|
|
انجیر
|
Ficus carica
|
Moraceae
|
شفت
|
|
کیوی
|
Actinidia chinensis
|
Actinidaceae
|
سته
|
|
زیتون
|
Olea europaea
|
Oleaceae
|
شفت
|
|
پسته
|
Pistacia Vera L
|
Anacardiaceae
|
شفت
|
|
انار
|
Punica granatum L.
|
Punicaceae
|
سته
|
|
خرمالو
|
Diospyros kaki
|
Ebenaceae
|
سته
|
در برخی از منابع با توجه به اینکه خرما و آواکادو پایداری خیلی کمی در درجه حرارت‌هاى پایین دارند، جزو
میوه‌های گرمسیری محسوب شده‌اند. اما اصولاً این‌ها جزو محصولات نیمه‌گرمسیری هستند. در بین میوه‌های
گرمسیری از نظر حساسیت به حداقل دما بعد از خرما و آواکادو، مرکبات قرار دارند .
به عبارت ساده‌تر مقاومت به دمای پایین مرکبات در حد متوسط است. بعد از مرکبات نیز به ترتیب کیوی، زیتون، انجیر، انار و پسته قرار دارد. رنج دمایی مناطق نیمه‌گرمسیری بین ۵- الی ۴۵ درجه سانتیگراد است .
Sub tropical: Areas where some freezing occurs ever year.
نواحی معتدله (Temperate)
- تقریباً در بین مدار۳۰ الی ۵۰ درجه عرض جغرافیایی شمالی، جنوبی قرار دارد.
- در این مناطق نبایستی دمای زمستان در حدی سرد باشد که گیاهان از بین بروند و یا به اندازه‌ای گرم
باشد که گیاهان سرمای کافی نبینند.
- همچنین فصل رشد نیز باید به اندازه‌ای طولانی باشد که محصول به عمل آید.
- در مناطق معتدله یا سردسیری، هرساله یک دوره یخبندان یا سرمای زیر صفر درجه اتفاق می‌افتد
که البته بسته به نوع منطقه ممکن است طول این دوره کوتاه‌تر و یا بلندتر، با شدت کمتر و یا بیشتر
باشد.
- در عرض‌های جغرافیایی بالاتر امکان دارد دما از ۲۵- تا ۵۰- درجه سانتیگراد هم برسد. اما بطور
معمول مقدار بیشینه آن به ۲۵- سانتیگراد می‌رسد.
- رنج دمایی مناطق معتدله بین۲۵- الی ۳۶ درجه سانتیگراد است.
- درختان این نواحی مقاوم به سرما بوده و قادر به زنده ماندن در دمای زیر صفر درجه می‌باشند.
- مقاومت به سرمای زمستانه در میان گونه‌های مختلف، متفاوت است.
- همچنین این درختان برای تولید محصول به یک دوره طولانی سرمای بالای نقطه انجماد نیاز دارند که
معمولاً ۷-۴ درجه سانتیگراد است.
Temperate: Areas where long time period freezing occurs each year.
تعیین مشخصه تفکیک نواحی گرمسیری، نیمه‌گرمسیری و معتدله عملی نمی‌باشد. زیرا فاکتورهای متعددی بر
روی کلیما تأثیر می‌گذارد. چرا که امکان دارد در داخل محدوده جغرافیایی گرمسیری، میکروکلیماهای
نیمه‌گرمسیری، معتدله و حتی بسیار سرد وجود دارد. زیرا ارتفاع، عوارض طبیعی زمین (توپوگرافی)، نزدیکی
و یا دوری از آبها و غیره بر آن اثر گذار است.
ناحیه کلیمایی مدیترانه‌ای
از ویژگی‌های این ناحیه تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و معتدل است. این منطقه برای تولید
محصولات میوه نیمه‌گرمسیری و معتدل مخصوصاً زیتون و انار ایده‌آل است. در مناطق مدیترانه‌ای احتمال
وقوع یخبندان‌های کشنده زمستانه وجود ندارد. فصل رشد طولانی و گرم است و سرمای کافی برای بیشتر
گونه‌ها در طول زمستان معتدل، وجود دارد.
مشخصات جمهوری اسلامی ایران
کشور ایران با ۱۶۴۸۱۹۵ کیلومتر مربع وسعت، هفدهمین کشور جهان در بخش شرقی نیمکره شمالی در قاره
آسیا واقع شده و جزو کشورهای خاورمیانه است. نصف النهار ۵َ ◦۴۴ شرقی از غربی‌ترین نقطه ایران و از ۵۰
کیلومترى غرب شهرستان ماکو و نصف النهار ۱۸َ ◦۶۳ شرقی از شرقی‌ترین نقطه ایران در حدود ۱۵۰
کیلومتری جنوب‌شرقی سراوان عبور می‌کند. همچنین مدار ۳ ◦ ۲۵ شمالی از جنوبی‌ترین نقطه ایران در حدود
۸۵کیلومتری جنوب شرقی چابهار و مدار ۴۷َ◦ ۳۹ شمالی ازشمالی‌ترین نقطه ایران در حدود ۸۰ کیلومتری
شمال ماکو می‌گذرد. مساحت ایران حدود یک بیست و هفتم وسعت قاره آسیا و یک نودم وسعت خشکی‌های
جهان است.
کشور ایران به دلیل گسترش و وجود کوهستان‌های بسیار و زمین‌های بیابانی و همجواری با ۳ دریای
بزرگ در شمال و جنوب و نیز قرار داشتن در مجاورت نسبی اروپا، دریای مدیترانه، صحرای بزرگ آفریقا، اقیانوس هند، ارتفاعات داخلی آسیا و سرزمین وسیع سردسیری دارای آنچنان تنوعی در اقلیم است که در کمتر کشوری دیده می‌شود. اثر دوری و نزدیکی دریا را می‌توان از مقایسه بارندگی زیاد و پوشش گیاهی غنی در سواحل دریای خزر، با بیابان‌های خشک، بی‌آب و علف و خالی از سکنه مرکز ایران را به خوبی درک کرد. امتداد رشته کوه‌ها و قرار داشتن آنها در مقابل و به موازات بادها و جریانات هوا نیز از عواملی است که همواره مؤثر است. در رشته کوه‌هایی که در مقابل بادهای مرطوب قرار دارند، در میان دامنه‌های روبه باد و پشت به باد تفاوت‌های زیادی از نظر مقدار باران و پوشش گیاهی وجود دارد. در مجموع ۴ نوع آب و هوا در ایران قابل تشخیص است که عبارتند از:
آب و هوای بیابانی و نیمه‌بیابانی
این ناحیه بخش‌های وسیعی از سرزمین‌های داخلی و کناره‌های جنوبی ایران را پوشش داده است. از ویژگی‌های این نوع آب و هوا وجود یک دوره گرمای خشک و طولانی است که بیش از ۷ ماه از سال را در بر می‌گیرد. میزان بارش سالانه در این نواحی بین ۲۵۰ -۳۰ میلیمتر در حال تغییر است.
آب و هوای کوهستانی
مناطق سرد و معتدل کوهستانی که در ارتفاعات و قله‌های بلند دیده می‌شود. از جمله بلندی‌های البرز،
زاگرس و نیز قلل رفیع سهند و سبلان که میزان بارش سالانه در این ناحیه بین ۶۰۰ - ۲۵۰ میلیمتر در حال تغییر است.
آب و هوای خزری
این مناطق در حد واسط دریای خزر و رشته کوه‌های البرز قرار گرفته است. میزان بارش سالانه در این ناحیه بین ۲۰۰۰ - ۶۰۰ میلیمتر در حال تغییر است.
آب و هوای مدیترانه‌ای
این نواحی به‌طور ویژه در مناطق غربی کشور دیده می‌شود که آب و هوای نیمه‌بیابانی گرم جنوب نیز بر آن
تأثیرگذار است. در این نواحی تابستان‌هایی با گرمای شدید در دره‌ها و هوای معتدل در ارتفاعات و زمستان‌هایی با هوای معتدل در دره‌ها و سرمای شدید در ارتفاعات وجود دارد. بارش سالانه باران در این مناطق بین ۱۰۰۰ – ۲۵۰ میلیمتر در حال تغییر است (متوسط بارش سالانه در حدود ۵۰۰- ۴۰۰ میلیمتر).
سطح زیر کشت ایران
مساحت سطوح زیر کشت آبی و دیم ۴/۷ میلیون هکتار است که ۵/۵ میلیون هکتار آن مختص محصولات زراعی و ۹/۱ میلیون هکتار آن مختص محصولات باغی است.
منبع : http://www.gologiah.ir
| .: نظر شما در مورد این مطلب:. |
|
|
|
درباره ما
تماس با ما