|
انواع خاک‌های مورد استفاده در سبزیکاری و وی‍‍‍ژگی آنها
۱- خاک‌های شنی: برای سبزی‌های زودرس که طول دوره رویش آنها کوتاه است مناسب است. زیرا این خاک‌ها در بهار زودتر گرم و در پاییز به‌ویژه عصرها زودتر سرد می‌شوند.
۲- خاک پیت: خاکی که هنوز به درجه پوسیدگی نهایی نرسیده است.
۳- خاک موس: کاملاً پوسیده است که در سبزیکاری کاربرد دارد. مثلاً سه سبزی پیاز، کرفس، کاهو به مواد غذایی زیادی نیاز دارند و بیشتر در خاک‌های جنگلی و مردابی کشت می‌شوند.
۴- ویژگی‌های خاک‌های آلی
- حدود ۲۰% مواد آلی دارند
- قدرت نگه‌داری آب زیاد، اما قابلیت استفاده آن پایین است.
- از لحاظ ازت غنی هستند.
- از لحاظ پتاسیم فقیر هستند.
- انتقال دما در آنها کند است و امکان سرد شدن خاک در فصول سرد سال وجود دارد. در فصل سرد کشت گیاهان حساس و خیلی حساس توصیه نمی‌شود.
- pH پایینی دارند که با افزایش آهک اصلاح می‌شود.
- سطح آب زیرزمینی بالا است و نیاز به زهکشی دارند.
- در مقابل فرسایش مقاومت چندانی ندارند.
زمین‌های سبک نسبتاً به کودهای زیاد و اشتباهات کودی حساس‌اند و همواره با کمبود عناصر کم مصرف روبرو هستند. زمین‌های شنی و رسی با هوموس کافی مناسب‌ترین زمین برای کاشت سبزی‌ها هستند.
۵- تورب: از تجزیه و پوسیده شدن موادآلی برگ‌های گیاهان در جنگل‌ها و یا مرداب‌ها به‌وجود می‌آید.
۶- کمپوست: از بقایای گیاهی و جانوران و یا زباله‌های خانگی و شهری در اثر تبخیر و پوسیده شدن مواد موجود در آنها بوجود می‌آید و بر دو نوع باغی و زباله‌ای است.
کود و مواد غذایی خاک
در اصطلاح کشاورزی کود عبارت است از مواد غذایی که گیاه برای تغذیه و ادامه زندگی خود به آن نیاز دارد و زمین نیز با آن حاصلخیز می‌شود. استفاده از کودهای حیوانی و شیمیایی در تکمل مواد غذایی خاک، لازم و ضروری است. اهمیت کود در سبزیکاری بیش از سایر قسمت‌های زراعت است. زیرا جذب مواد غذایی از زمین به‌وسیله سبزی‌هایی که تماماً قابل استفاده است و پس مانده ناچیزی دارند، زیاد است. بنابراین جبران مواد غذایی جذب شده فقط با کود امکان‌پذیر است.
میزان مواد غذایی خاک بستگی به عوامل زیر دارد:
- مقدار کودهای اضافه شده در کشت‌های قبلی
- فعل و انفعالات شیمیایی که باعث آزاد شدن عناصر غذایی در خاک می‌شوند.
- فعالیت باکتری‌ها و سایر میکرواورگانیسم‌های خاک، که سبب تثبیت ازت در خاک می‌گردند.
کود سه عامل مهم را برای حفظ و سلامتی گیاه انجام می‌دهد که عبارتند از:
- خواص فیزیکی خاک را بهبود می‌بخشد و در نتیجه زمین و گیاه سالم باقی می‌مانند.
- موادی که زمین در اثر شسته شدن و یا تثبیت شدن نمی‌تواند در دسترس گیاه قرار دهد در اختیار آن قرار می‌دهد.
- موادی که گیاه هر ساله و یا پس از هر بار برداشت محصول از زمین خارج می‌کند به آن بر می‌گرداند.
چون طول دوره رشد سبزی‌ها کوتاه است و از طرفی آنها رشد سریع باید داشته باشند، بنابراین خاک باید از نظر مواد غذایی غنی باشد. میزان احتیاج کلیه سبزی‌ها به عناصر غذایی یکسان نیست. به‌عنوان مثال: سبزی‌های برگی به ازت زیاد نیاز دارند و چون ازت از جمله عناصری است که براحتی در خاک شسته، یا تبدیل به گازهای مختلف (۳NH) می‌گردد و به هوا متصاعد می‌شود، بنابراین باید مقدار بیشتری از حد نیاز به زمین داده شود. دادن کود سرک برای این گونه سبزی‌ها الزامی است. سبزی‌های دانه‌ای (تیره بقولات) و میوه‌ای(تیره کدوها) به فسفر زیاد احتیاج دارند. انتخاب نوع کود و میزان مصرف آن به عوامل گوناگونی بستگی دارد. مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- ساختار و بافت خاک
- مقدار و نوع کود حیوانی و شیمیایی مصرف شده برای کشت قبلی
- نوع سبزی کاشته شده.
- گیاهانی که برای اصلاح و تقویت خاک قبلاً کاشته شده‌اند ( گیاهان تیره بقولات).
- ظرفیت نگه‌داری رطوبت خاک.
- در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی. با معتدل‌تر شدن هوا و فراهم آمدن شرایط تثبیت ازت مقدار ازت موجود در خاک افزایش می‌یابد.
- زمان مصرف کود. چون فصول سال، قابل استفاده بودن مواد غذایی خاک را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- تعداد بوته در واحد سطح روی میزان کوددهی اثر دارد.
- سیستم ریشه‌بندی گیاه کشت شده. برای گیاهانی که ریشه کم‌عمق دارند، از آن جهت که چون نمی‌توانند خوب مواد غذایی به‌خصوص ازت را جذب نمایند، باید مقدار بیشتری کود در نظر گرفت.
کودهای معدنی یا شیمیایی پرمصرف
این کودها موادی هستند که در کارخانه‌ها تهیه شده و اساس تغذیه گیاه را تشکیل می‌دهند. مقدار و روش و زمان کودپاشی و نیز تاثیر آن بر روی گیاهان مختلف متفاوت است. کودهای عمده شمیایی عباتند از:
الف) کودهای ازته: نقش اصلی ازت برای گیاه در تشکیل پروتوپلاسم و اسید نوکلئیک است. کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوان دیده می‌شود. نقش در ساخت و تولید قسمت‌های سبزینه گیاه و برگ‌ها به رنگ سبز تیره در می‌آیند. در بزرگ شدن میوه‌ها و رشد برگ‌ها موثر است. ازت علاوه بر ساختن مواد پروتئینی در پیش‌رس کردن سبزی‌ها و افزایش محصول و شفافیت برگ‌ها و ازدیاد کاروتین نیز موثر است. ازت زیادی باعث تردی و آبدار شدن گیاه و برگ‌ها رنگ سبز تیره به‌خود می‌گیرند. اغلب گیاهان ازت را به‌صورت NO۳و NH۴جذب می‌کنند. کودهای ازت‌دار عبارتند از:
- سولفات‌آمونیم با ۲۱% ازت. سولفات‌آمونیوم برای خاک‌های کشور ما مناسب است.
- نیترات‌آمونیوم با ۳۵% ازت
- فسفات‌آمونیوم ۲۸% ازت
- اوره با ۴۶ % ازت
ب) کودهای فسفره: علاوه بر تشکیل شدن پروتئین، برای متابولیسم سلولی لازم، در تولید گل، بذر و میوه، زودرس کردن محصول، در کوتاه‌کردن دوره رشد و تولید ریشه و بذر را تحریک می‌کند. کار فسفر تولید ATP و اسیدهای نوکلئیک و آنزیم‌ها است. کمبود فسفر باعث تجمع مواد قندی در برگ و ساقه و باعث افزایش آنتوسیانین که برگ‌ها و ساقه‌ها را به رنگ قرمز در می‌آورد و همچنین رشد گیاه متوقف شده و رشد بذر را تحریک کرده و باعث ریزش برگ‌های مسن می‌شوند. کودهای فسفره عبارتند از:
- سوپرفسفات با ۱۸–۱۶ % فسفر
- فسفات آمونیوم با ۱۸–۱۶ % فسفر
- فسفات بی‌کلسیک با ۴۰–۳۵ % فسفر
ج) کودهای پتاسه: پتاس در تشکیل اندام‌های گیاهی موثر است و نیز در اعمال فیزیولوژیکی، در تشکیل و جابجایی کربوهیدرات‌ها، در سیب‌زمینی باعث افزایش مقدار نشاسته، افزایش خاصیت انبارداری، سفت شدن پوست و گوشت غده می‌شود. در ایجاد مقاومت نسبت به بیماری‌ها، در تشکیل پروتئین، در تشکیل ویتامین، در تقسیم سلولی و در ایجاد طعم و مزه دخالت دارد. کمبود پتاس ابتدا در برگ‌های مسن مشاهده می‌شود. سوختگی کنار برگ‌ها نیز از علائم کمبود پتاس است. کودهای پتاسه عبارتند از:
- کائنیت با ۱۵-۱۰% پتاس
- کلرو پتاس با ۵۰–۴۰% پتاس
- سولفات دو پتاس با ۴۸ تا ۵۲% پتاس
د) کودهای کلسیم‌دار: کلسیم در دیواره سلول‌ها یافت می‌شود و غیر قابل انتقال است. کمبود آن باعث پوسیدگی عارضه سوختگی یا پوسیدگی در گوجه‌فرنگی و هندوانه، عارضه سیاه شدن مغز یا وسط گیاه کرفس و سوختگی حاشیه برگ‌ها در کاهو می‌شود. کودهای آهکی در درجه اول برای اصلاح زمین به‌کار می‌رود و معمولاً در زمین‌های اسیدی برای بالا بردن pH خاک و یا خنثی کردن و برای پوک و نرم‌کردن این نوع زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع کودهای آهکی عبارتند از:
- آهک سوخته با ۶۰ تا ۹۵% کلسیم
- آهک خیس با ۶۰ تا ۷۰ % کلسیم
- آهک پودر شده با ۷۰ تا ۹۵% کلسیم
ه) کودهای گوگرددار: گوگرد در تهیه پروتئین و اسیدهای‌آمینه به‌کار می‌رود. بو و مزه سیر، پیاز و خردل مربوط به گوگرد است. علائم کمبود گوگرد در برگ‌های جوان شبیه علائم کمبود ازت است.
کلم، گوجه‌فرنگی و خیارپر نیاز به کودشیمیایی و کودحیوانی هستند.
کودهای کمیاب یا عناصر کم‌مصرف
روی، مولیبدن، مس، کبالت، بر و غیره موادی هستند که مقدار کمی از آن در زمین برای سلامتی گیاهان ضروری است. در صورت کمبود یکی از آنها، گیاهان به بیماری‌های مختلفی دچار می‌شوند.
الف) روی (Zn): در سیستم آنزیمی و همه اکسیدان‌ها نقش دارد و تنظیم‌کننده قند مصرفی گیاه می‌باشد. به‌صورت سولفات‌روی، کیلات‌روی و اکسیدروی عرضه می‌شود. لوبیا، پیاز و ذرت‌شیرین به کمبود آن حساس هستند.
ب) منگنز (Mn): در سنتز آنزیم کلروفیل نقش دارد. عرضه به‌صورت سولفات‌منگنز می‌باشد. گیاهانی چون چغندرلبویی، لوبیا، کاهو، اسفناج، پیاز، نخودفرنگی، سیب‌زمینی، ترب و تربچه به کمبود آن حساس می‌باشند.
ج) بر (B): در جذب کلسیم نقس مهمی را ایفا می‌کند. در متابولیسم پروتئین، سنتز پکتین و حفظ تعادل آب در گیاه دخالت دارد. کود به‌صورت براکس می‌باشد. چغندرلبویی، کلم‌بروکسل، کرفس و شلغم حساس به کمبود آن می‌باشند.
د) مس (Cu): به‌عنوان اکسیداسیون‌ها آنزیم‌ها بوده و در غیرفعال کردن مسمومیت خاک نقش مهمی را ایفا می‌کند. از بازار به‌صورت سولفات‌مس و اکسیدمس قابل تهیه است. چغندرلبویی، پیاز، کاهو و اسفناج به کمبود آن حساس می‌باشند.
ه) مولیبدن (Mo): نقش مشابهی در آنزیم مثل فسفر، تبدیل نیترات به نیتریت و آمونیم، گره باکتری ریشه بقولات ایفا می‌کند. به‌صورت مولیبدات‌سدیم قابل عرضه می‌باشد. کلم‌بروکلی، کلم‌پیچ، کلم‌بروکسیل، کاهو، پیاز و اسفناج حساس به کمبود مولیبدن هستند.
و) کلر (Cl): در حفاظت در مقابل خشکی و آبدار شدن سبزی‌ها نقش دارد. قابل عرضه به‌صورت کلریدپتاسیم ۵۰ و ۶۰ درصد می‌باشد.
منبع : http://www.gologiah.ir
| .: نظر شما در مورد این مطلب:. |
|
|
|
درباره ما
تماس با ما