نخودفرنگی یا نخود سبز یا نخود باغی یا نخود انگلیسی

(Pea, Green pea, Garden pea, English pea)

با اسم علمی Pisum sativum. موطن این گیاه اروپای مرکزی، آسیا و شمال غرب هندوستان گزارش شده است. از زمان‌های قدیم (۷۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) مردم نخودفرنگی را می‌شناختند. به نظر می‌رسد که نخودفرنگی اهلی از گیاه خودروی  Pisum elatiusکه از مناطق شرقی دریای مدیترانه تا آسیای مرکزی قابل مشاهده است به وجود آمده باشد. یونانیان و رومیان باستان آن را کشت می‌کردند. اگرچه در اواخر قرن شانزدهم اشکال مختلفی از نخودفرنگی شناسایی و معرفی شده بودند مثلاً انواع پاکوتاه، پا بلند، انواع قندی، نشاسته‌ای و ... اما تا قرن هیجدهم به عنوان یک سبزی مهم و رایج مطرح نبود. در سال ۱۸۶۵، مندل پس از انجام آزمایشات متعدد بر روی این گیاه، قوانین وراثت پذیری را مطرح کرد. اصطلاح نخود انگلیسی منعکس کننده اهمیت ارقام انگلیسی اصلاح شده توسط اصلاحگران آن دوره بود.

نخودفرنگی دارای دو واریته گیاهشناسی است:

P. s. var. macrocarpon: که غلاف با دانه‌های نارس آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

P. s. var. humili: پاکوتاه، زودرس و دارای غلاف‌های خط‌دار است و بیشتر از دانه‌های آن استفاده می‌شود. نخودفرنگی سبزی با ارزشی است که به صورت خام یا پخته مورد استفاده قرار می‌گیرد. دارای مقدار زیادی پروتئین و کربوهیدرات قابل جذب می‌باشد. در ۱۰۰ گرم نخودفرنگی نارس بین ۳ تا ۶ گرم پروتئین وجود دارد. دارای ویتامین‌های مختلف ( A،B وC ) بوده و از نظر املاح کلسیم، فسفر، آهن، سدیم و پتاسیم غنی می‌باشد. ارزش غذایی نخودفرنگی با میزان رسیدگی آن مرتبط است. به طوری که با رسیدن بذر میزان املاح معدنی و نیز پروتئین و کربوهیدرات افزایش می‌یابد در حالی که با خشک شدن بذر مقدار ویتامین‌های A وC کم می‌شود. نخودفرنگی به صورت کنسروی و یا یخ زده نیز مصرف می‌شود.

نخودفرنگی گیاهی یک ساله است و جوانه‌زنی بذر آن برخلاف لوبیا به صورت Hypogeal است یعنی در طول سبز شدن بذر لپه‌ها در زیر خاک باقی می‌مانند. در مراحل اولیه نمو، تولید یک ریشه اصلی قوی می‌کند که انشعابات آن فقط در بالای سطح خاک (cm ۱۵) پراکنده هستند. در زمان گلدهی، انشعابات ریشه‌ای توسعه یافته و تا حدود cm ۶۰ گسترش جانبی خواهند داشت. ساقه اصلی آن نازک بوده و دارای شاخه‌های جانبی متعددی است و چون گل‌ها و میوه‌ها به تدریج و به موازات رشد شاخه‌های جانبی به وجود می‌آیند بنابراین عمل برداشت محصول طی چندین چین انجام می‌گیرد. بدیهی است ارقامی که دارای شاخه‌های فرعی زیادی هستند برای برداشت‌های یک مرحله‌ای مناسب نیستند. برگ‌ها مرکب بوده و به طور متناوب روی ساقه قرار می‌گیرند. هر برگ متشکل از ۱ تا ۳ جفت برگچه و ۱تا ۵ پیچک (Modified leaflet) می‌باشد که به کمک این پیچک‌ها به دور گیاهان مجاور یا قیم پیچیده و بالا می‌رود. هر برگ توسعه نیافته به وسیله دو عدد گوشواره (Stipule) که در قسمت قاعده دمبرگ باقی می‌مانند احاطه شده است. این گوشواره‌های بزرگ به عنوان اندام‌های فتوسنتز کننده اصلی در نظر گرفته می‌شوند. در انواع نخودفرنگی‌های بی برگ (Afila) که اکثر برگچه‌ها به پیچک تغییر یافته‌اند میزان تولید مشابه ارقام برگدار می‌باشد. بنابراین می‌توان چنین نتیجه گیری کرد که برگچه‌ها سهم ناچیزی در تولید محصول نهایی دارند. در انواع بدون برگ گوشواره‌های برگ به طور نرمال توسعه یافته‌اند. گل آغازی (Flower initiation) می‌تواند حدود ۲۰ روز یا بیشتر قبل از شکفتن گل (Anthesis) انجام بگیرد. گل‌ها هرمافرودیت بوده و به تنهایی یا به صورت خوشه‌ای با دمگل طولانی از جوانه‌های جانبی برگ به وجود می‌آیند. رنگ گل صورتی مایل به سفید است. گل نخودفرنگی تقریباً خودگرده افشان کامل است و به عبارتی درصد دگرگشنی در آن بسیار کم می‌باشد. گرده افشانی و لقاح معمولاً قبل از شکفتن گلها انجام می‌گیرد. شماره گرهی که اولین گل در آن ظاهر می‌شود بسته به نوع رقم فرق می‌کند. گل‌ها در ارقام خیلی زودرس بعد از تشکیل پنجمین یا ششمین میان گره و در ارقام دیررس بعد از پانزدهمین و یا بیشتر ظاهر می‌شوند. بعد از لقاح گل، غلاف یا نیام متورم و گوشتی به وجود می‌آید. طول نیام به ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر می‌رسد و هر نیام حاوی ۱۰-۴ عدد بذر می‌باشد. بذور آن ممکن است گرد یا گوشه‌دار، صاف یا چروکیده باشند. تعداد غلاف‌های ظاهر شده در هر گره بسته به نوع رقم و شرایط آب و هوایی متفاوت است و هرگونه تنشی در زمان رشد و نمو می‌تواند تعداد غلاف‌ها را کاهش دهد.

همانند سایر گیاهان خانواده لگومینوز، باکتری‌های ریزوبیوم با ریشه‌های این گیاه همزیستی پیدا کرده و از این طریق قادر به تثبیت ازت هوا می‌شود. ساقه از نوع Monopodial است. یعنی رشد ساقه بدون توقف میان گره‌ای در یک مسیر انجام می‌گیرد. ساقه در برخی از ارقام ایستاده و در بعضی دیگر حالت خوابیده دارد. ارتفاع ساقه ازcm  ۱۵ تا m ۲ متغیر است.

انواع متعددی از نخودفرنگی توسط باغداران پرورش داده می‌شود که کشت و کار آنها مشابه است:

-English peas arden peas) یا (Sweet peas که دانه آن‌ها به صورت سبز و نارس به مصرف می‌رسد.

-  Edible- poded peas(Sugar peas یا Snow peas یا Chinese peas) که برای غلاف‌های طویل آن کاشته می‌شود. دیواره‌های غلاف ترد، گوشتی، نازک و بدون فیبر می‌باشند.

- Snap peas که شبیه English peas هستند با این تفاوت که غلاف کامل آن‌ها (همراه بذر) مثل انواع Edible- poded peas مورد استفاده قرار می‌گیرد. غلاف‌های این نوع نخودفرنگی کوچکتر از نوع Edible -poded peas می‌باشند.

ارقام نخودفرنگی براساس رنگ بذر، عادت رشدdeterminate)  یا (Indeterminate، کیفیت بذر Starchy) یا (Sugary  و شکل ظاهری غلاف و استفاده از آن‌ها برای اهداف خاص طبقه بندی می‌شوند و در داخل هر دسته بندی ممکن است ارقام نرمال برگدار یا بدون برگ (Afila) وجود داشته باشند. انواع Afila با استفاده از سیستم پیچک‌های خود به قیم یا گیاهان مجاور خود پیچیده و بنابراین گیاه به حالت ایستاده باقی می‌ماند که این باعث کاهش فعالیت پاتوژن‌های خاکزی بر روی غلافها می‌گردد.

از نظر ارتفاع بوته، ارقام نخودفرنگی دو دسته‌اند:

الف- ارقام بالا رونده(Climbing)  یا پابلند (Tall) که به آن‌ها Pole type می‌گویند. این ارقام دارای عادت رشد Indeterminate هستند و طول آن‌ها ممکن است به ۲ متر هم برسد. در این ارقام گلدهی در جوانه‌های جانبی واقع بر روی ساقه اصلی رخ می‌دهد.

ب- ارقام غیربالارونده (Non climbing) یا پاکوتاه (Dwarf) که به آن‌ها Bush type می‌گویند. این ارقام عادت رشدشان از نوع Determinate است، معمولاً زودرس هستند و طول آنها از ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند. این ارقام در هر گره ۲ یا تعداد بیشتری نیام تولید می‌کنند. به دلیل سهولت برداشت اکثر ارقام تجاری مهم از نوع Determinate هستند.

ارقام نخودفرنگی از نظر شکل دانه ممکن است به دو دسته داری بذر صاف (Smooth-seeded) و بذر چروکیده (Wrinkled- seeded) تقسیم شوند. نوع بذر صاف به سرما مقاوم بوده ولی از کیفیت خوبی برخوردار نیست و دارای مزه نشاسته‌ای (Starchy peas) است. اما نوع بذر چروکیده مزه شیرین‌تر داشته و قند آن سریعاً به نشاسته تبدیل نمی‌شود (Sugary peas). بذور ارقام مختلف نخودفرنگی همچنین از نظر اندازه، سختی پوست و رنگ پوست متفاوتند. ارقام دارای بذر کوچک‌تر برای تهیه کنسرو ترجیح داده می‌شوند زیرا کوچک بودن بذر با شیرینی و تردی توأم است. نخودفرنگی‌های دارای پوست سخت در طی مراحل فرآوری شکل خود را حفظ می‌کنند. ارقامی که رنگ پوست تیره و چروکیده دارند برای تهیه نخودفرنگی یخ زده مناسب‌تر می‌باشند.

امروزه تعداد ارقام نخودفرنگی در دنیا به بیش از ۲۰۰۰ می‌رسد که به صورت‌های مختلف نظیر تازه، کنسرو شده، یخ‌زده و به صورت رسیده و خشک شده مصرف می‌گردند. پاره‌ای از ویژگی‌های ارقام مختلف نخودفرنگی به شرح زیر است:

Dry peas: رنگ بذر سبز روشن، عادت رشد نامحدود، نشاسته‌ای، دارای غلاف‌های بی‌نوک (Blunt pods).

Canning peas: رنگ بذر سبز روشن، برخی ارقام دارای رشد نامحدود اما اکثریت آن‌ها دارای عادت رشد محدود، غالباً قندی (دارای مزه شیرین) ، دارای غلاف‌های بی‌نوک

Freezer peas: رنگ بذر سبز تیره، برخی ارقام دارای عادت رشد نامحدود اما اکثریت آن‌ها دارای عادت رشد محدود، قندی، غلاف‌ها نوکدار یا بی‌نوک

Edible-pod peas: دارای بذور قندی، اکثر ارقام دارای عادت رشد نامحدود

نخودفرنگی محصول فصل خنک بوده و در شرایط هوای خنک و رطوبت فراوان از بهترین رشد برخوردار خواهد بود. گیاهان جوان سرماهای شدید و یخبندان‌های سبک را تحمل می‌کنند (تا حدود ۳- تا  C° ۵-). اما گل‌ها و غلاف‌های سبز اغلب در اثر یخبندان شدید صدمه می‌بینند. دمای مناسب در طول فصل رشد آن حدود ۱۳ تا C° ۱۸ است. این گیاه در درجه حرارت‌های متوسط از رشد مناسبی برخوردار است و با افزایش دما عملکرد کاهش می‌یابد. اگر گیاه نخودفرنگی برای دوره‌های طولانی در معرض دماهای بالای C° ۲۶ قرار بگیرد ممکن است حتی بمیرد. نخودفرنگی تحمل گرمای تابستان را ندارد. اگر دیر کشت شده باشد محصول موقعی می‌رسد که درجه حرارت برای رشد و عملکرد مطلوب بسیار بالا است. در هوای گرم بذور آن سریعاً رسیده و دوره رشدش کامل می‌شود و بذور حالت سخت و خشبی به خود می‌گیرند که این حالت از بازارپسندی آن می‌کاهد. دمای بهینه برای جوانه‌زنی آن C° ۲۴ است و سرعت جوانه‌زنی با کاهش دما، کند می‌شود. حداقل دما برای جوانه‌زنی و رشد آن حدود C° ۴/۴ می‌باشد. نخودفرنگی می‌تواند در دمای بالای  C°۲۵ جوانه بزند ولی بوته‌ها سریع رشد کرده و در این صورت رشد ریشه‌ها ضعیف می‌شود و همچنین غلاف آن به خوبی تشکیل نمی‌شود. دمای زیاد، ۶ تا ۱۰ روز پس از گل کردن می‌تواند رشد اولیه جنین را تحت تأثیر قرار بدهد. چنانچه گیاهان ۲ هفته پس از عمل لقاح برای مدت چند روزی در مجاورت دمای بالای C°۳۰ قرار بگیرند قسمتی از   جنین‌ها از بین رفته و در غلاف‌ها تعداد دانه کم می‌شود.

به طور کلی تعداد دانه در غلاف بستگی به عوامل مختلفی مثل نوع رقم، شرایط آب و هوایی و تراکم بوته دارد. انواع دیررس معمولاً دارای تعداد بیشتری دانه می‌باشند.

طول روز در رشد و نمو گیاه، تشکیل جوانه‌های گل و نیز بر روی شکل ساقه (پابلند یا پاکوتاه شدن) تأثیر می‌گذارد. طول روز کوتاه باعث قطور شدن ساقه و افزایش شاخ و برگ در گیاه می‌شود. اگرچه نخودفرنگی به عنوان یک گیاه حساس به طول روز در نظر گرفته می‌شود اما عکس‌العمل آن با درجه حرارت تغییر می‌یابد.

Flowering is accelerated by long days with low temperature.

بنابراین می‌توان گفت که مرحله زایشی این گیاه توسط طول روز و بهاره شدن کنترل می‌شود. ارقام مختلف نسبت به طول روز (مدت روشنایی) عکس‌العمل‌های متفاوتی نشان می‌دهند. بدین ترتیب که در ارقام زودرس طول مدت روشنایی تأثیری روی گلدهی نخواهد داشت در صورتی که در ارقام متوسط رس و دیررس طول روز بلند زمان گلدهی را جلو می‌اندازد. ارقام زودرس به علت بی‌تفاوت بودن به طول روز، در مدت کوتاهی به گل می‌نشینند و به علت نداشتن برگ‌های کافی از عملکرد کمتری برخوردارند. در صورتی که ارقام متوسط رس و دیررس که بعد از چندماه به گل می‌نشینند وقت کافی برای رشد رویشی داشته و نیز دارای عملکرد بیشتری خواهند بود.

در ارقام متوسط رس و دیررس، وجود دمای کم در اثنای جوانه‌زنی، باعث می‌شود که تعداد گره‌های عقیم (بدون خوشه گلدهنده) در شاخه‌ها کاهش پیدا کرده و در مقابل تعداد خوشه‌های گلدهنده افزایش یابد. نخودفرنگی به خشکی بسیار حساس است و بایستی در مناطقی کشت گردد که یا بارندگی به اندازه کافی وجود داشته باشد و یا آب برای آبیاری وجود داشته باشد.

گرده افشانی آن اغلب به صورت مستقیم است ولی گاهی اوقات حشرات نیز باعث گرده افشانی می‌شوند. نخودفرنگی در خاکهای سبک لومی و شنی لومی از رشد مناسبی برخوردار بوده و محصول آن زودرس می‌شود. خاک بایستی از زهکشی خوبی برخوردار باشد به خصوص در مناطقی که میزان بارندگی در اوایل رشد گیاه بالا است. اگر زهکشی خاک مناسب نباشد رشد گیاه مطلوب نخواهد بود و در این گونه خاک‌ها غلاف‌ها به طور یکنواخت به وجود نمی‌آیند. در شرایط ضعیف بودن زهکشی خاک، میزان گاز کربنیک افزایش و مقدار  اکسیژن کاهش می‌یابد و در نتیجه تثبیت ازت به خوبی انجام نمی‌گیرد. به علاوه در این شرایط بیماری پوسیدگی ریشه تشدید می‌گردد چون سبز شدن گیاه با تأخیر انجام گرفته و قارچ عامل این بیماری فرصت پیدا می‌کند که سریعتر تکثیر شده و گیاه را از بین ببرد.

به منظور حفظ و نگهداری مواد غذایی و رطوبت خاک در سرتاسر فصل رشد، لازم که خاک از موادآلی کافی برخوردار باشد. افزودن کود حیوانی به خاک باعث بهبود ساختمان فیزیکی خاک، بالارفتن ظرفیت نگهداری آب و افزایش دمای خاک می‌شود که همگی در رشد و نمو گیاه و تثبیت ازت مؤثر می‌باشند. اگر نخودفرنگی را در زمینی بکاریم که قبلاً به آن کود حیوانی داده شده باشد محصولش افزایش می یابد. pH مناسب خاک برای نخودفرنگی ۸/۶- ۲/۶ است و به خاک‌های اسیدی حساس است. وجود املاح آهن و مولیبدن در خاک فعالیت آنزیم مسئول تثبیت ازت را افزایش می‌دهد.

نخودفرنگی در مقایسه با اکثر سبزیجات، عکس‌العمل کمتری به حاصلخیزی خاک نشان می‌دهد. با این حال در بیشتر مناطق دادن مقداری کود الزامی است. کودهای شیمیایی مورد نیاز به صورت نواری در cm ۵ کناره‌ها و زیر محل قرارگیری بذر قرار داده می‌شوند. ازت زیاد باعث رشد رویشی گیاه شده و بلوغ و رسیدگی گیاه و تولید گل و میوه در آن به تأخیر می‌افتد. در خاک‌هایی که میزان ازت کم است رسیدگی محصول تسریع می‌شود. کیفیت نخودفرنگی‌هایی که به مقدار کافی ازت و آب دریافت کرده باشند عالی خواهد بود و نمو غلاف و بذور داخل آن در مقایسه با گیاهان تحت تنش یکنواخت خواهد بود. به طور متوسط ۸۰-۴۰ کیلوگرم ازت، ۶۰ کیلوگرم کود فسفاته و ۸۰ کیلوگرم کود پتاسه بسته به نوع زمین مصرف می‌شود. نخود فرنگی به کمبود عنصر Mn حساس است. کمبود  Mnدر خاک، باعث پیچیدگی برگ‌ها و تهی شدن نیام از دانه می‌گردد. در صورت وجود کمبود، مصرف Kg ۱۰۰-۴۰ در هکتار سولفات منگنز قابل توصیه است.

مقدار ازت تثبیت شده به وسیله نخودفرنگی کم است و مایه کوبی (تلقیح) با یک نژاد مناسب از باکتری ریزوبیوم (به منظور تثبیت ازت) یک عمل تجاری نمی باشد. عمل مایه کوبی در خاک‌های فاقد ازت می‌تواند برای رشد گیاهان سودمند باشد. چنانچه قبلاً نخودفرنگی در زمین کشت نشده باشد باید بذور قبل از کشت به باکتری‌های تثبیت کننده ازت آغشته شوند. تحقیقات نشان داده است که گیاهانی که بذور آن‌ها به باکتری‌های ریزوبیوم آغشته شده باشند نسبت به اضافه شدن کود ازته عکس‌العمل مثبت نشان نمی‌دهند. نخودفرنگی با کاشت مداوم خود، سازگار نیست و به همین خاطر برای آن یک دوره تناوب ۶ ساله در نظر گرفته می‌شود.

در مناطق سردسیری، زمین را در پاییز شخم عمیق زده و در بهار به محض مساعد شدن هوا، با دیسک زدن زمین را آماده کشت می‌کنند. در مناطق گرمسیری، در اوایل پاییز زمین شخم می‌خورد و در زمان مناسب اقدام به کشت آن می‌شود.

در مناطق سردسیری در اوایل بهار آن را می‌کارند. از آنجایی که نخودفرنگی گیاهی روزبلند است باید هرچه زودتر نسبت به کاشت بذر آن اقدام نمود تا این که در روزهای کوتاه بتواند رشد رویشی مناسبی داشته باشد. چنانچه در مناطق سردسیری در اوایل بهار دیر کشت گردد گلدهی و تشکیل نیام و دانه به هوای گرم برخورد می‌کند که این وضعیت برای آن مناسب نیست. بنابراین در مناطق سرد بایستی به محض برطرف شدن خطر یخبندان بهاره کشت گردد تا در هنگام برداشت به گرما برخورد نکند. معمولاً انواع دانه صاف را وقتی که دمای زمین به C°۵ رسید و انواع بذر چروکیده را در دمای کمی بیشتر از C° ۸ بذر پاشی می‌کنند.

در مناطق گرم و جنوبی کشور در پاییز و اوایل زمستان اقدام به کشت آن می‌کنند. مقدار بذر مورد نیاز بستگی به رقم، عادت رشد گیاه و شرایط محل پرورش گیاه دارد و حدود Kg ۲۰۰-۱۵۰ در هکتار می‌باشد. عمق کاشت بذر بستگی به جنس خاک و میزان رطوبت خاک دارد و معمولاً حدود cm ۵-۵/۲ در نظر گرفته می‌شود. بذر نخودفرنگی به صورت ردیفی (تک ردیفی (Single row)  یا دو ردیفی (Double rows)) کشت می‌شود. در کشت تک ردیفی فاصله ردیف‌ها cm ۹۰-۴۰ و فاصله بوته‌ها از یکدیگر به رقم بستگی داشته و از       ۲۰ تا ۵۰ سانتی‌متر متغیر می‌باشد. در کشت دو ردیفی فاصله بسترها از یکدیگر حدود cm ۱۲۰ و فاصله دو ردیف هر بستر cm ۳۰-۲۰ می‌باشد.

کاشت نخودفرنگی بایستی به دقت برنامه‌ریزی گردد تا برای کارخانجات تهیه فرآورده، کار مداوم در طی فصل کار، بدون انباشته شدن بیش از حد یا تعطیل شدن کارخانه تأمین نماید (استفاده از Heat unit برای برنامه‌ریزی کاشت متناوب آن).

مناطق خیلی مرطوب برای کشت این گیاه مناسب نیست زیرا تحت این شرایط گیاه تولید شاخ و برگ زیادی کرده و بر اثر ورس کردن عملکرد آن کاهش می‌یابد. در مناطقی که بارندگی به اندازه کافی نیست باید نسبت به آبیاری مرتب مزرعه نخودفرنگی اقدام شود. براساس نتایج آزمایشات، آبیاری در مرحله گلدهی بسیار حساس می‌باشد. کمبود رطوبت باعث می‌شود که گرده‌افشانی جلو بیفتد و این مسئله نه تنها روی وزن غلاف‌های تولید شده اثر بد می‌گذارد بلکه با کم شدن میزان رطوبت بر دوره رشد غلاف نیز اثر کرده و از کیفیت آن به طور چشمگیری می‌کاهد.

قیم زدن (در مورد ارقام پابلند و در سطوح کوچک)، سله شکنی و مبارزه با علف‌های هرز از مراقبت‌های زراعی مهم در این گیاه به حساب می‌آیند. در صورت انجام کولتیواتور زنی، این کار باید سطحی انجام بگیرد تا از صدمه دیدن ریشه‌های گیاه اجتناب شود.

نخودفرنگی به صورت نارس برداشت می‌شود. در بیشتر ارقام نخودفرنگی، برداشت سه هفته بعد از گل شروع می‌شود. غلاف‌ها باید هنگامی که کاملاً سبز و به خوبی رشد کرده‌اند و قبل از شروع به سفت شدن نخودفرنگی‌ها چیده شوند. کیفیت نخودفرنگی عمدتاً بستگی به تردی و میزان قند آن دارد. با بزرگتر شدن اندازه نخودفرنگی در زمان رسیدن درصد قند کاهش می‌یابد در حالی که نشاسته و پروتئین افزایش پیدا می‌کند. همچنین پوسته بذر و لپه‌ها سخت‌تر می‌گردند.

نخودفرنگی در سطوح کوچک با دست و در سطوح بزرگ (برای کارخانجات تبدیلی) با ماشین برداشت     می‌شود. بسته به نوع رقم ممکن است غلاف نارس همراه با دانه آن برداشت و مصرف شود و یا پس از برداشت فقط دانه نارس آن مورد استفاده قرار گیرد. پس از برداشت، نخودفرنگی به صورت تازه یا کنسرو شده یا یخ‌زده به بازار عرضه می‌شود. در برخی کشورها، نخودفرنگی‌ها را در حالت رسیده برداشت کرده و سپس خشک می‌کنند و پس از فرآوری به صورت کنسرو شده به بازار عرضه می‌نمایند. بهتر است که پس از برداشت نخودفرنگی‌ها را در رطوبت نسبی ۹۵-۸۰ درصد و دمای C° ۵-۴ نگهداری کرد.

منبع : http://www.gologiah.ir