گاوزبان

نام انگلیسی:Borage

نام علمی:Borago officinalis L

تیره:Boraginaceae

گیاهی است یکساله با ساقه های راست که ارتفاع آن تا ۶۰ سانتیمتر می رسد و از تارهای خشن پوشیده شده است. برگهای آن که بین ۳ – ۱۱ سانتیمتر طول و تا ۵/۲ سانتیمتر عرض دارد متقابل، بیضوی، خشن و در هر دو سطح پوشیده از تار است. این برگها کامل و یا با دمبرگ کوتاه یا بدون ساقه است. گلهای آن معمولا معلق، به شکل خوشه های کم گل در نوک ساقه است. گلها دو سانتیمتر قطر و پنج کاسبرگ دارد و به رنگ آبی روشن و بندرت سفید است.

قسمت های مورد استفاده: معمولا از گیاه گلدار خشک شده و بندرت گل یا برگهای تازه آن استفاده می شود.

زیستگاه و گردآوری: گیاه بومی مناطق مدیترانه ای است و در اکثر قسمتهای اروپا پرورش می یابد. در بریتانیا بر روی زمینهای مرطوب نزدیک خانه ها می روید. در تمام خاکها می توان آن را از طریق دانه در ردیفهای ۲۵ سانتیمتری جداگانه کاشت. گیاه گلدار آن را گردآوری می کنند و در سایه می خشکانند ولی ممکن است به مدت کوتاهی نیز در برابر آفتاب قرار داد. بازده عمل ۱۵ – ۲۵ کیلوگرم در هر صد مترمربع است.

ایران: این گیاه در آذربایجان نزدیک تبریز می روید.

ترکیبات واثر: حاوی ترکیبات فعالی است که کمتر شناخته است. موسیلاژ، تانن و مقدار کمی اسانس فرار تاکنون در این گیاه یافت شده است. یک پیشاب آور ملایم است و اثر مسهلی و معرق خفیف دارد.

مصرف: معمولا تیزان گاوزبان را ( بر روی دو قاشق غذاخوری از گیاه نیم لیتر آب سرد بریزید، بجوشانید و بگذارید سرد شود ) برای رماتیسم مصرف می کنند. همچنین گاهی برای از بین بردن التهابات کلیه ها و مثانه از آن استفاده می کنند ولی این اثر قطعی نیست و در این موارد بهتر است از گیاهان دیگری که اثر مشخص تری دارند استفاده کرد. گاهی نیز از برگهای آن برای تهیه سالاد، و از گیاه کاملا ریز شده مخلوط با سالاد خیار استفاده می شود.