بیدمشک

نام انگلیسی: Egyptian

نام علمی: Salix aegyptica

تیره: Salicaceae

شرح: درختچه ای است از نژاد بید، دو پایه که این پایه ها با هم کمی فرق دارند که اندازه آن از بید معمولی کوچک‌تر، به ارتفاع ۱۰ -۸ متر. چوب زیر پوست با زخم های خطی مشخص به طول ۱۸ – ۲ میلیمتر. شاخه چه های یکساله به ضخامت ۸/۱ – ۷/۲ میلیمتر. جوانه های گلدار تخم مرغی یا بیضوی. نوک دار نسیار کوتاه یا نوک گرد (کند)، به طول ۶-۱۲ به عرض ۴-۶ میلیمتر. برگها نسبتا بزرگ، به طول ۵۰-۱۲۰ به عرض ۲۵-۵۵ میلیمتر. در مرکز سطح تحتانی با کرکهای گسترده کم و بیش خمیده، در لبه ها با کرکهای نسبتا نادر کم و بیش فشرده، در حالت رسیده روی رگه های مشبک سطح تحتانی کاملا مشخص. برگ های آن در پایه های نر و ماده متفاوت است. در نوع ماده برگ آلفاآمیلاز کمی پهن تر از نوع نر هستند. گل آذین دم گربه ای زودرس (پیش رس (گلهای آن قبل از برگها ظاهر می‌‌شوند))، ضخیم، با کرک های بلند و جدای انبوه. برگه ها به طول ۲-  ۵/۳ میلیمتر، کرکهای انتهایی برگه ها به بلندی ۵/۱ – ۳ میلیمتر. میله های پرچم ها به طول ۷-۱۰ میلیمتر؛ کیسه های بساک به طول ۷/۰ -۱ میلیمتر. کپسول های رسیده به طول ۷ – ۹ میلیمتر، خامه به طول ۳/۰ – ۶/۰ میلیمتر. کلاله ها به طول ۴/۰ -۷/۰ میلیمتر.

به عقیده گیاه شناسان این درختچه بومی ایران بوده و نام علمی آن که از کشور مصر گرفته شده، احتمالا صحیح نیست.

در ارومیه در پژوهشی که بر روی اسانس بیدمشک انجام گرفت ترکیبات مهم زیر شناسایی شدند:

و مقادیری استات ، لینالول ، فنشون ، دکان و آلفاو گاماترپی نئول در بین این ترکیبات بورنیل استات با خواص مقوی قلب و عروق دیده می شود.

همچنین دارای ترکیبات نظیر :

قسمت های مورد استفاده: شکوفه. سنبله‌های (گل آذین نر) آن دارای اسانس معطری هستند..اسانسی از این گیاه گرفته می‌شود بنام عرق بید مشک که هم برای معطر کردن شربت و هم دارای خواص درمانی بالا می‌‌باشد.

زیستگاه و گردآوری: از اواخر اسفند اقدام به جمع آوری شکوفه های آن می کنند. قبل از آنکه باران بهاری به شکوفه آن بخورد زیرا باران عطر و بوی شکوفه های آنرا از بین می برد.

ایران: این گیاه در آذربایجان، شمال ایران (گرگان، مازندران و گیلان) اصفهان،کرمان،شیراز  و یزد می روید.

پراکنش جهانی: ایران، جنوب شرقی آناتولی، جنوب شرقی ماورای قفقاز، عراق، افغانستان، پاکستان.

ترکیبات و اثر : بید مشک گیاهی ملین و تقویت کننده قلب ،اعصاب و محرک قوای جنسی است . این گیاه دارویی دستگاه گوارش را تقویت کرده و اشتها را افزایش می دهد.

همچنین بعضی بر این باورند که عرق بیدمشک مقوی قلب است. مطالعات نیز نشان می دهد که بورنیل استات ، ماده موجود در اسانس بیدمشک (بیدمشک ارومیه) دارای خاصیت مقوی قلب و عروق است که این باور را تایید می کند.

مصرف: جوشانده برگ یا پوست درخت بیدمشک سبب دفع انگلها و کرمهای معده و روده می شود و همچنین جوشانده برگ آن با عسل اعصاب را آرام می کند. عرق بید مشک آرام بخش و خواب آور است. جوشانده گل بید مشک همراه با شکر، ناراحتی های عصبی، افسردگی، دردهای عصبی و روماتیسمی را بهبود می بخشد.  عرق بیدمشک مقوی قلب بوده و برای حفظ سلامتی آن بسیار مناسب و موثر است و همچنین باعث کاهش تب دشه و خاصیت تب بری دارد. تاریخچه :

آشوریها ، سومری ها و مصری ها از زمان باستان پوست و برگ بید را بعنوان ضد تب و ضد درد استفاده می کردند. بقراط پزشک یونانی ، که پنج قرن قبل از میلاد می زیست و به پدر علم پزشکی معروف است ، از پوست بید بعنوان دارو استفاده می نمود. بومیان آمریکا برای درمان بعضی از درد ها از بید استفاده می کردند. در قرون اخیر همه این کاربرد ها بدلیل وجود اسید سالی سیلیک ، پیشتاز (آسپرین) امروز میباشد.

ابن سینا در کتاب قانون راجع به بیدمشک چنین گفته است :

بیدمشک یا بهرامج از نباتات خوشبو است ، مالیدن آب و افشره اش ورم ها را فرو نشاند ، شکوفه ی بیدمشک و بو کردن برگ آن بادهای متراکم سر را علاج کند. شکم را روان کند.

در مخزن الادویه راجع به بیدمشک چنین آمده است :

خلاف بلخی یا بیدمشک را در روم بهرامج نامند. درخت آن شبیه درخت بید ساده و از آن کوچکتر و برگ آن نازک تر و عریض تر و کوتاه تر است و گل آن قبل از برگ می رسد. هرچند گل ها بزرگتر و زردتر باشند ، خوشبوترند. طبیعت آن را جالینوس سرد و تردانسته و بعضی آن را گرم و مایل به خشک دانسته اند ؛ ولی گفته ی جالینوس صحیح تر است.

از جمله خواص آن : مقوی دل و دماغ و مسکن سردرد و ملین طبع است. عرق آن در خواص قوی تر از عرق بید و گلاب میباشد. مقوی احشا و ضد نفخ است.

نکات قابل توجه :

۱- عرق بیدمشک برای تاثیرگذاری باید دارای بوی قوی باشد. بوی قوی نشان از غلظت عرق است. در غیر اینصورت اثرات چندانی نخواهد داشت. همچنین بوی آن باید خوش عطر و مطبوع باشد ؛ در غیر اینصورت نشان از کهنگی و یا آلودگی آن دارد.

۲- عرق بیدمشک باید کاملاً شفاف باشد ؛ در غیر اینصورت ( بخصوص در صورت کدر بودن ) ممکن است دارای آلودگی باشد.

۳- بهتر است عرق در ظروف شیشه ای نگهداری شود چون همه ی ظروف پلاستیکی استاندارد نبوده و برای خوراکی مناسب نیستند. در میان ظروف پلاستیکی ، تعداد کمی برای مواد خوراکی و دارویی مناسبند.

۴- عرق بیدمشک بهتر است در ظروف شیشه ای ، رنگی ، دور از نور ،‌آفتاب و گرما نگهداری شود تا رایحه (اسانس) آن کاهش نیافته و تخریب نشود.

۵- درب ظرف محتوی عرق باید کاملاً بسته و غیر قابل نفوذ باشد ؛ در غیر اینصورت اسانس آن کم کم تبخیر می شود.