نام علمی: ASPARAGUS SETACEUS

خانواده: مارچوبگان -  ASPARAGACEAE  

بومی منطقه: آفریقای جنوبی

نام های دیگر: شویدی , گردی , چتری ,مارچوبه زینتی,Common Asparagus Fern, Lace Fern, Climbing Asparagus, Ferny Asparagus

نور محیط: زیاد

آبیاری و رطوبت: خیلی مرطوب

دمای ایده آل محیط: 30 درجه سانتیگراد

خاک و تغذیه: مخلوط خاک برگ و خاک باغچه فاقد آهک

اسم علمی مارچوبه Asparagus Setaceus و از خانواده Asparagaceae می باشد. این جنس دارای گونه های بسیاری است. دو گونه آن از نظر زینتی حائز اهمیت هستند. زیرا هم به صورت گیاهان گلدانی و هم آویزی در آپارتمان مورد استفاده قرا می گیرند.

علیرغم اینکه گیاه آسپاراگوس کمتر در کتابها و رساله‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد اما خصوصیات مشابه زیادی با ذرت و نیشکر دارد . در این گیاه ساقه توسط اپیدرم که دارای کوتیکول ضخیم و روزنه میباشد پوشیده شده است . لایه خارجی ساقه این گیاه دارای دستجات آوندی ظریف و کوچکی است که با بافت کلرانشیم ( پارانشیم فتوسنتزی ) احاطه شده است . بدنبال آن دیواره ضخیمی از سلولهای اسکلرانشیمی ظاهر میگردد . هرچه به سمت مرکز ساقه میرویم ، دستجات آوندی بزرگتر می‌شوند . در یک دسته آوندی بافت آبکش توسط بافت چوب به شکل U احاطه شده است . اطراف یک دسته آوندی بافت اسکلرانشیم وجود ندارد لذا فاقد غلاف آوندی میباشد .

این گیاهان دائمی و دارای ساقه های نازک و منشعب می باشند. اغلب به خاطر شاخه های برگ مانند تغییر شکل یافته که کلادود نام دارند، پرورش داده می شوند.

مارچوبه نرمه بومی افریقای جنوبی است و یک واریته رونده دارد که به طول ۲ تا ۳ متر با گسترش ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر می رسد.

در موقع جوانی دارای منظره‌ای پرپشت و متراکم بوده و به عنوان گیاه گلدانی پرورش داده می شود. ولی به تدریج گیاه به صورت بالا رونده در آمده و ساقه های اصلی تولید شاخه های افقی می کند. این گونه واریته دیگری دارد که پا کوتاه بوده و به بلندی ۲ تا ۳۰ سانتی متر می رسد. این گونه دارای منظره پرپشت و متراکم است میوه ای این گیاه سته، کروی شکل، کوچک و قرمز می باشد.

مارچوبه زبره، بومی آفریقای جنوبی و ناتال است ارتفاع بوته ۳۰ سانتی متر و گسترش شاخه ها ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتی متر می باشد. این گیاه در منزل بهتر از مارچوبه نرمه مقاومت دارد و هم چنین، چون دارای شاخه های آویزان است به عنوان گلدان آویزی مصرف دارد. برگ های آن سوزنی شکل و خشن تر از برگ های سید و ریزی دارد. میوه آن سته قرمز رنگ است.

این گیاه به نور زیاد، هوای گرم، آبیاری فراوان، رطوبت نسبی ۵۰-۷۰ درصد و خاک قلیایی نیز دارد.

از اواسط بهار و تا اواخر تابستان هر دو هفته یک بار می توان به مقدار ۳ گرم در لیتر، کود برای مارچوبه مصرف کرد.

نوع خاک مورد نیاز این گیاه مخلوطی است که از دو قسمت خاک برگ و یک قسمت خاک باغچه فاقد آهک.

مارچوبه دارای آسپاراژین ف كونی فرین ، اینوزیت ، تانن ، اسدی گالیك ، آسپاراگوز ، و اسید سوكسی نیك می باشد دانه آن دارای 15 درصد مواد روغنی می باشد این روغن زرد مایل به قرمز است.

مارچوبه را می توان بصورت مختلف مصرف كرد . باید مارچوبه را با كمی آب و حرارات كم در ظرف های ضد زنگ پخت و تقریبا نیمه خام آنرا برداشت . آب مارچوبه را دور نریزید و از آن برای سوپ استفاده كنید زیرا دارای ویتامین و املاح می باشد . وقتیكه مارچوبه می خرید دقت كنید تازه باشد .

از نظرطب قدیم ایران مارچوبه گرم و خشك است بنابراین آنهایی كه سرد مزاج هستند باید آنرا با عسل بخورند و آنهایی كه گرم مزاج هستند باید آنرا با سركه بخورند . مارچوبه گیاهی است ادرار آور و دارای خواص زیادی است 1)خوردن آن دید چشم را تقویت می كند 2)برای تقویت نیروی جنسی مفید است 3)ضعف مثانه را برطرف می كند 4)برای تقویت قلب مفید است 5)ملین است و یبوست را برطرف می كند 6)تب بر است 7)مارچوبه بعلت داشتن كلروفیل خونساز است و كسانیكه كم خون هستند باید از آن استفاده كنند . 8)مارچوبه به ساختن گلبولهای قرمز خون كمك می كند.

برای نگهداری مارچوبه آنرا در پارچه های مرطوب ببندید و در یخچال قرار دهید زیرا گرما و خشكی آنرا از بین میبرد مارچوبه را نیز می توان در سالاد ریخت و یا از آن سوپ تهیه كرد . مورد دیگر استفاده از مارچوبه غیر از پختن آن بصورت دم كرده آن است دم كرده مارچوبه را به این صورت تهیه كنید : چند شاخه مارچوبه را در داخل یك لیتر آبجوش بریزید و مقدری هم رازیانه و جعفری به آن اضافه كنید و بگذارید مدت پنج دقیقه دم بكشد . از این دم كرده بمقدر دو تا سه فنجان در روز برای تسكین و آرامش قلب استفاده كنید .

آسپارگوس را میتوان از طریق کاشت بذر در بهار، در دمای حدود ۲۱ درجه سانتیگراد در کمپوست مخصوص بذر و قلمه تکثیر کرد. رشد گیاه در این روش بسیار کند است. حتی زمانی که نشاءها جوانه می زنند، میزان رشد گیاه به قدری کند است که برای داشتن گیاهی به اندازه معقول و دلخواه، لازم است چند ماه منتظر بمانید. روش بهتر، برای تکثیر سریعتر گیاه، تقسیم بوته مادری، در اواسط بهار و تابستان است. ابتدا خاک را مرطوب کرده و گیاه مادری را از گلدان بیرون آورید. ریشه های گیاه را از هم باز کنید و با استفاده از یک چاقوی تیز، توده ریشه ها را به قسمتهای مساوی و مرتب تقسیم کرده، هر کدام را در گلدانی با قطر دهانه ۹ سانتیمتر، حاوی کمپوست گلدانی با پایه پیت قرار دهید دقت کنید که خاک را همیشه مرطوب نگاه داشته و گیاهان را در محیطی با نور مناسب ولی دور از تابش مستقیم خورشید قرار دهید تا رشد کنند.

مضرات : مارچوبه را نباید آنهایی كه مبتلا به ورم مجاری ادرار هستند و یا اشخاص عصبی مصرف كنند . مارچوبه همچنین برای مبتلایان به رماتیسم و سنگ كلیه خوب نیست .